Abstract

Bu çalışmada Kazvinî (ö. 1283)’nin kozmografya ve coğrafya konularında kaleme aldığı eseri Acâibü'l-Mahlûkât ve Ğarâibü'l-Mevcûdât’ın yurtiçi ve yurtdışındaki çeşitli kütüphanelerde yer alan, farklı dönemlere ait bazı Arapça, Farsça ve Türkçe nüshalarındaki Segsar Adası’nda yaşayan iki kavmin tasvirleri incelenmektedir. Zenc Denizi’nde bulunan Segsar Adası’ndaki köpek başlı insan ve kayış ayaklı insan şeklinde bildirilmiş iki farklı kavme dair hikayeler eserin Süfliyyât konulu ikinci makalesinde zikredilmektedir. Segsar Adası’nın bahsi geçen sakinleri hakkındaki malumata ve ilgili tasvirlere eserin pek çok nüshasında Bahr-i Zenc başlığı altındaki Cezire-i Segsar bölümünde rastlanmaktadır. Eserde ayrıca ikinci makalenin Bahr-i Hind başlığı altındaki Cezire-i Kasr bölümünde Zülkarneyn’in askerleriyle birlikte uğradığı Billur Köşk’te yaşayan köpek başlı bir kavimden bahsedilmektedir. Ahmedî (ö. 1412-13)’nin İskendernâme isimli eserindeki Zülkarneyn’in Etvar Adası ve bir başka adadaki Billur Köşk ziyaretleriyle ilgili bölümlerde de rastlanan bu rivayetle ilgili tasvirler de mukayese amacıyla çalışmaya dahil edilmiştir. Benzer şekilde İskendernâme’de aktarılan Zülkarneyn’in Mazenderan seferinde karşılaştığı kement ayaklı devle ilgili rivayetin de muhtemelen Acâibü'l-Mahlûkât’taki kayış ayaklı kavme dair hikâyenin etkisiyle oluşturulduğu düşünüldüğünden, bu konuya ilişkin tasvirler de çalışmada yer almaktadır. Bu makale kapsamında incelenmiş 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar farklı dönemlere ait ve dönemlerinin minyatür geleneğini yansıtan tüm tasvir örnekleri benzer ve farklı yönleriyle değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.