Abstract

De mens is in de afgelopen drie eeuwen vaak vergeleken met allerlei soorten machines. In de achttiende eeuw was de klokmetafoor tamelijk populair; psychologische termen als ‘drijfveer’, ‘van slag raken’ en ‘opgewonden zijn’ herinneren hier nog aan [Vroon and Draaisma, 1985]. In de negentiende eeuw overheerste de stoommachine-metafoor. De psychologie van Freud wordt wel als een uitgewerkte versie van deze metafoor beschouwd [Russelmann, 1983]. Ook uitdrukkingen als ‘uitlaatkleppen’, ‘stoom afblazen’ en ‘iemand opstoken’ zijn eraan te danken. De stoommachine-metafoor wordt nog steeds serieus genomen. Zo pleegt men de menselijke geest in de nieuwe ‘dynamische’ school in de cognitieve wetenschappen bij voorkeur te vergelijken met James Watts centrifugale regulateur (1788), het apparaat dat ervoor zorgt dat een stoommachine op een constant snelheid werkt [van Gelder, 1995, 1998]. De laatste vijftig jaar komt men de metafoor van de seri¨ele digitale computer vaak tegen. Een PC is een voorbeeld van zo’n computer. Hij is serieel omdat de centrale processor slechts ´e´en berekening tegelijk kan uitvoeren; hij is digitaal omdat hij alleen met gehele getallen kan omgaan. Het voorbeeld bij uitstek van een seri¨ele digitale computer is de Turing-machine, waarover aanstonds meer. De seri¨ele digitale computer metafoor is op verschillende manieren op mensen toegepast. Zo beschouwen sommigen de gehele mens als een computer van dit type, terwijl anderen menen dat de afzonderlijke zenuwcellen op deze manier beschreven kunnen worden. In het onderstaande zal ik de vraag bespreken in hoeverre men de mens, of onderdelen van de mens, inderdaad als seri¨ele digitale computer mag opvatten. Ik zal laten zien dat deze vergelijking maar een beperkte waarde heeft. Het valt niet uit te sluiten dat de mens in computationeel opzicht een veel sterker of zwakker soort machine is dan de Turing-machine.