The author aims to explain the notion of rationality as an analytical tool. The main thesis is that rationality must be understood as a set of local rules. As rationality occurs in many cases, one can talk about pluralism of rationality. However, the author criticises the popular interpretation of ‘local rationality’. He refers to the concept of language-games developed by Ludwig Wittgenstein. He advocates the conservative interpretation of Wittgenstein’s works, which is in contrast to the relativistic and emancipatory interpretations. The (...) text can be treated as an exegesis of Wittgenstein’s theorem: ‘Thinking is surrounded by a nimbus. Its essence, logic, presents an order: namely, the a priori order of the world; that is, the order of possibilities, which the world and thinking must have in common.’. (shrink)

The author presents an analysis of the philosophical views of Alasdair MacIntyre. A distinctive feature of MacIntyre and one made manifest in his works, is his temperament, which is that of a philosophical radical. The attack he undertook on the liberal, individualist modernity which is unable to depart finally from the closed circle of the Enlightenment, belongs with the most radical and global of those articulated in the past few decades. At the same time, it numbers among the most intellectually (...) weighty and ambitious and, in the author’s opinion, is not without some grounds, bearing in mind the disturbing processes which are genuinely underway. (shrink)

The paper provides an analysis of the impact of negative emotions on decision-making processes. It questions the common-sense view that negative emotions diminish rationality of decisions, i.e., increase the probability of making suboptimal choices. It is argued in the paper that this view is untenable on the grounds of neuroscience, cognitive science and evolutionary theory: the results provided by these sciences support the view that negative emotions in most instances of their occurrence, i.e. types of negative emotions, not only fail (...) to undermine rationality of decision-making but substantially contribute to it. This does mean saying that token-negative emotions never undermine rationality of decision-making. But, as is argued in the paper, the fact that token-negative emotions may have sometimes this kind of negative effect is fully consistent with the claim that, as a rule, the effect is positive, so that one can speak about the causal connection between types of negative emotion and rational decision-making. (shrink)

The author presents an argument that the notion of rationality of beliefs must not be so restrictive as it is according to usual definitions. I.a. The postulate of effective elimination of all contradictory beliefs should be qithdrawn because nobody had the pssibility to derive and examine all the consequences of his beliefs. The final author's proposal is to enclose a kind of merely potential mechanism of elimination of contradictory beliefs into the notion concerned.

Fr. Józef Kożuchowski Rationality and Faith in God: the Robert Spaemann’s ApproachThis article traces three threads of philosophical thinking of one of the most illustrious German thinkers today which relate to the issue of rationality of faith in God. The first question addresses the conviction that faith itself appears to be a rational act, which is why it is no accident that science has never deployed any major agreement against it. Therefore, the alternative of science or faith is ruled out, (...) since accepting it would be tantamount to abandoning the complementary understanding of reality. Thus faith not only is not contradictory in itself nor irrational; instead, it even enhances, complements, and enriches the cognition, allows to perceive the facets of reality not encompassed by scientific methods (its final cause, what it is in essence, purpose of existence, accidentality), dispels the illusions of the so-called scientific outlook, or scientism, reveals our dignity, and contributes to its growth. The significance of Spaemann’s thought is also apparent in the context of two influential approaches in our culture which, as “superstitions of modernity” (Wittgenstein), cannot be accepted: the enlightenment approach, which considered revealed faith doubtful, and the scientistic one, which assigns cognitive value only to natural sciences. The second question pertains to the relationship of faith in God with our reason and its cognitive abilities. Spaemann illustrates it on the example of Nietzsche’s approach, according to which there is an inseparable link between the two. One is not possible without the other. The third aspect of the analysed issue takes the form of Spaemann’s original argumentation, emphasising the rationality of our faith in God, in which the German thinker relates to grammar, while the argumentation itself is a postulate of theoretical reason. Keywords: faith, rationality, science, Robert Spaemann, Friedrich Nietzsche, futurum exactum. (shrink)

Współcześnie można zaobserwować pewien paradoks. Z jednej strony wiele słyszy się o wolności sumienia, więźniach sumienia, konflikcie sumienia, klauzuli sumienia. Z drugiej zaś sumienie jest powszechnie ignorowane, przynajmniej w filozofii. Inny rodzaj paradoksu jest następujący: sumienie, które częstokroć w historii jawiło się jako sprzymierzeniec wszystkich walczących przeciw bezprawiu i przeciw arbitralności tyranów, dziś stawiane jest w opozycji wobec obiektywnego prawa moralnego, albo jako racja usprawiedliwiająca wybór po linii zła moralnego. Filozof ma obowiązek zadać pytanie: dlaczego tak sie dzieje? Artykuł poświęcony (...) jest zagadnieniu sumienia. Na początku przypomniana zostaje tradycyjna dystynkcja: intentio, synderesis i conscientia. Sumienie zostaje wprowadzone jako schemat syntetyzujący teorię praktycznej racjonalności i koncepcję wolnej woli. Duch ludzki doświadcza szczególnego napięcia pomiędzy wezwaniem do posłuszeństwa absolutnym i obiektywnym wymogom prawa naturalnego a skłonnością do niezależności płynącą z doświadczenia własnej indywidualności. "Veritatis Splendor" pomaga wyjaśnić owe różne typy paradoksów. (shrink)

The article deals with John Rawls’ theory of justice. The principal categories of Rawls’ book are analysed; especially the “veil of ignorance” and the principles of justice. Author’s attention is focused on some philosophical aspects of the concept of justice. The question of grounding of the idea of justice is analysed. Rawls’ theory is criticized for its lack of explanation in which way the idea of justice is given: is it a primordial experience or a result of the rational calculus?

Artykuł przedstawia zarys rozwoju filozofii życia XIX i XX wieku. Podstawowe zagadnienie to status racjonalności jako wzorca myślenia filozoficznego w świetle argumentów trzech reprezentantów współczesnej filozofii życia: F. Nietzschego, W. Diltheya i H. Bergsona. Każdy z nich jest twórcą oryginalnej odmiany filozofii życia i konstruktywnej krytykiem wzorców naukowej racjonalności.

28 maja 2019 roku na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu miało miejsce międzynarodowe sympozjum naukowe nt. "Jakie będzie chrześcijaństwo przyszłości? Doświadczenie religijne, kultura i racjonalność wiary w twórczości Romano Guardiniego".

Książka dotyczy trzech powiązanych z sobą zagadnień: internalizmu racji działania, internalizmu motywacyjnego i tzw. hume’owskiej teorii motywacji. Próbuje odpowiedzieć m.in. na następujące pytania: Czy wolno nam stwierdzić, że ktoś powinien coś zrobić, nawet gdy nie może być motywowany do tego działania? Czy można szczerze akceptować jakiś osąd moralny i nie być motywowanym do postępowania zgodnie z jego zaleceniami? Czy normy moralne służą tak naprawdę realizacji egoistycznych pragnień, czy może są fikcją wpajaną przez instytucje społeczne? Autor pokazuje, jak wiele współcześnie dyskutowanych (...) problemów metaetycznych można rozwiązać, sięgając do filozofii Davida Hume’a. Choć koncentruje się na najnowszych dyskusjach z dziedziny metaetyki, to zagadnienia omawiane w książce stanowią kontynuację klasycznych debat filozoficznych na temat takich pojęć jak wartość, dobro, obowiązek, racjonalność, relatywizm czy słabość woli. (shrink)

Celem artykułu jest krytyka przyjętego przez niektórych filozofów podziału na normatywność w podstawowym sensie oraz normatywność wymogów wąsko rozumianej racjonalności. Pokazuję, że podział taki nie jest wyczerpujący, ponieważ pomija ważny typ wymogów normatywnych, a mianowicie reagowanie na racje. Z jednej strony tego rodzaju wymogi nie przypominają wymogów normatywnych w podstawowym sensie, a z drugiej — istotnie różnią się od racjonalności rozumianej jako spójność między nastawieniami. Dochodzę do wniosku, że reagowanie na racje należy uznać za trzeci typ wymogów normatywnych.