In 1939 Gaston Bachelard published a book Lautréamont on the poem The Songs of Maldoror by Isidore Ducasse. Bachelard’s Lautréamont was inspired by the method of psychoanalysis. The purpose of this article is to analyze Bachelard’s interpretation of the Chants, to compare his version of psychoanalysis with the versions of Freud and Jung, and to show its meaning in the historical and philosophical context.

Sigmund Freud i Ludwig Wittgenstein byli Wiedeńczykami. Twórca psychoanalizy spędził w tym mieście całe swoje życie, zmarł jednak na wygnaniu w Londynie. Wittgenstein, jeden z największych filozofów minionego stulecia, większość twórczego życia spędził poza Wiedniem. Osobiście prawdopodobnie ze sobą się nie spotkali, chociaż żyjąc w Wiedniu Wittgenstein na pewno słyszał o freudowskiej metodzie terapii. Stosunek Wittgensteina do Freuda i jego psychoanalizy jest ambiwalentny. Od wielkiego i wielokrotnie wyrażanego podziwu dla twórcy psychoanalizy i rozwiniętej przez niego teorii świadomości, po ostrą krytykę (...) jej samo rozumienia i stosowanej w niej metody. Istotne pytanie, które Wittgenstein zadaje nie tylko Freudowi, ale i jego uczniom, brzmi, czy faktycznie psychoanaliza jest naukową hipotezą o nieświadomości? Zdaniem G. Locka, „Wittgenstein jest «uczniem» Freuda, który zdaje się nie czynić nic jak tylko stawiać zarzuty swojemu mistrzowi". Freud, zdaniem Wittgensteina, twierdzi, że postępuje w sposób naukowy, że jego badania potrafią wyjaśnić ludzkie zachowania. Lecz faktycznie Freud uczynił coś zupełnie innego - stworzył nowy mit. Psychoanaliza, według Wittgensteina, oferuje formę myślenia i mówienia, która jest raczej nową mitologią aniżeli nową nauką. (shrink)

Sigmund Freud i Ludwig Wittgenstein byli Wiedeńczykami. Twórca psychoanalizy spędził w tym mieście całe swoje życie, zmarł jednak na wygnaniu w Londynie. Wittgenstein, jeden z największych filozofów minionego stulecia, większość twórczego życia spędził poza Wiedniem. Osobiście prawdopodobnie ze sobą się nie spotkali, chociaż żyjąc w Wiedniu Wittgenstein na pewno słyszał o freudowskiej metodzie terapii. Stosunek Wittgensteina do Freuda i jego psychoanalizy jest ambiwalentny. Od wielkiego i wielokrotnie wyrażanego podziwu dla twórcy psychoanalizy i rozwiniętej przez niego teorii świadomości, po ostrą krytykę (...) jej samo rozumienia i stosowanej w niej metody. Istotne pytanie, które Wittgenstein zadaje nie tylko Freudowi, ale i jego uczniom, brzmi, czy faktycznie psychoanaliza jest naukową hipotezą o nieświadomości? Zdaniem G. Locka, „Wittgenstein jest «uczniem» Freuda, który zdaje się nie czynić nic jak tylko stawiać zarzuty swojemu mistrzowi". Freud, zdaniem Wittgensteina, twierdzi, że postępuje w sposób naukowy, że jego badania potrafią wyjaśnić ludzkie zachowania. Lecz faktycznie Freud uczynił coś zupełnie innego - stworzył nowy mit. Psychoanaliza, według Wittgensteina, oferuje formę myślenia i mówienia, która jest raczej nową mitologią aniżeli nową nauką. (shrink)

Participants of polemics connected with the psychotherapeutic aspect of psychoanalysis, discuss the most often about technique. Controversies considerable relating to psychological theory and philosophy, lying at bases of this technique, are treated as secondary. This approach creates conflicting directives of therapeutic technique, forges its ethical dimension and description of psychical life of individual, introduces in the area of culture notions and phenomena not dependent on the social control. Threats resulting from these should be counteracted by psychotherapist's theoretical and philosophical reflection.

This article is devoted to one of the most important discoveries of Jerzy Grotowski, the total act, a specific kind of action and experience. It was created as part of theatrical practice, but apart from the function related to the dramaturgy of performances, it had a higher purpose, associated with the search for the essence of humanity and sources of experience of reality. Jerzy Grotowski sought to transform actors and observers, open them to what is authentic, alive and present. This (...) achievement was a kind of experience in which the sacrum and the profanum are overcome. The total act allowed "to become watched” and, paradoxically, allowed to participate in the duality of passive action, in which man becomes an observer and agent at the same time. My goal is to describe the role of the principle of coexistence of opposites in the work of J. Grotowski. I am describing the total act as an opportunity to reach an experience of reality in which the mind and the body merge with each other. Man as a psychophysical unity precedes all differences in this archetypal experience, he is able to reach the very center of his own self, that which Jung called Selbst. (shrink)

Esej jest próbą przybliżenia ostatniej książki napisanej przez Rolanda Barthesa, która została właśnie przełożona na język polski. W dzienniku pisanym po śmierci matki, a zatytułowanym znamiennie Dziennikiem żałobnym, Barthes porusza kwestie żałoby, melancholii, depresji, odnosząc się zarówno do siebie i własnej straty, jak i podejmując dyskusję z Freudem, Lacanem czy psychoanalizą, zadając sobie przy tym pytanie, czy żałobnik po śmierci ukochanej osoby w ogóle chce wychodzić z żałoby i czy ma do tego jakiekolwiek prawo. Jest tu zatem ukazana ciekawa perspektywa (...) oglądu tego, co drzemie u samego jądra psychoanalizy, której wszak głównym zadaniem była praca z analizantem i - w trakcie godziny analitycznej - wyciąganie go z psychozy. Esej pokazuje również, co się dzieje z językiem żałobnika, w jaki sposób owo „pęknięcie”, którego nijak nie sposób zapełnić ani słowami, ani logosem, ani w końcu ciałem, które pozostaje, gdy ukochany umiera. I właśnie dziennik pisany jest takim językiem: pękniętym, bez żadnego celu, pozbawionym sensu. Owe fragmenty, którymi Barthesa zapełniał swój świat po śmierci matki, stanowią niezwykły dowód doświadczenia straty. (shrink)

W artykule wykazuję, że życie i twórczość Jana Jakuba Rousseau w kuriozalny sposób wpisują się w schemat tragedii greckiej. Jest to teatr jednego aktora, inspirowany przedstawieniami pierwszego tragika Tespisa. Rousseau przez całe życie z wielkim patosem gra przed światem rolę cierpiętnika, który jako człowiek jest ciemiężony przez ludzi. We wszystkich jego tekstach chodzi tylko o jego własną, jednostkowo pojętą wolność. Rzekomo broniąc tej wolności, Rousseau nakłada wiele teatralnych masek i wciela się w Boga oraz w wiele fikcyjnych postaci, dzięki którym (...) chce zmienić świat na taki, który lepiej odpowiadałby jego potrzebom. Dwa główne dzieła Jana Jakuba, _Umowa społeczna _i _Emil_, powstałe w tym samym czasie, są dramatyczną próbą połączenia _polis _z _oikos _i odtworzenia indywidualnego raju utraconego. Niebawem jego paranoja osiąga apogeum i Rousseau czuje się ofiarą powszechnego spisku przeciw niemu i czyni szaleńcze próby zachowania dla potomnych swego patologicznego dzieła, w którym występuje jako sędzia we własnej sprawie. W _Przechadzkach samotnego myśliciela _wreszcie trafia do swojego raju, ale to oznacza, że zupełnie traci kontakt z rzeczywistością i ulega iluzorycznemu utożsamieniu z wielbioną przez siebie naturą. Występując na wyimaginowanej scenie, Rousseau pewnie nie uświadamia sobie faktu, że sam jest ciemiężycielem bliskich mu osób. Cynicznie wykorzystuje bowiem sprzyjających mu ludzi, by osiągnąć życiowy sukces i potwierdzić swoją niezwykłą wielkość, oraz oddaje własne dzieci do przytułku, by nie przeszkadzały mu w karierze. W ten sposób dyskredytuje się jako człowiek i ponosi klęskę jako tragiczny twórca, ponieważ działa pod wpływem pychy (_hybris_) i nie umie adekwatnie ocenić sytuacji, w jakiej się znalazł (_hamartia_). Być może oczyszczenie z win (_katharsis_) przyniosłoby mu poddanie się medycznej terapii wodnej dla maniaków, o której pisze Foucault w _Historii szaleństwa w dobie klasycyzmu_. Rousseau jednak z niej nie korzysta, a w jego czasach nie jest jeszcze stosowana psychoanaliza Freuda, która pozwoliłaby mu opowiedzieć terapeucie wszystkie swoje sny o potędze, uwolnić się od stłumionych pragnień oraz fantazji i w końcu powrócić do świata normalnych ludzi, jako człowiek bez manii wielkości i manii prześladowczej. (shrink)

Artykuł ma wskazywać związki filozofii Ericha Fromma z myśleniem utopijnym. Podstawowym zadaniem będzie zatem rozstrzygniecie, czy mamy do czynienia z klasyczna utopia, czy jedynie z elementami myślenia utopistycznego. Przyjmując, ze filozofia niemieckiego myśliciela wpisuje się w tradycje utopistyczna, ale klasyczna utopia nie jest, podejmuje próbę wykazania związków systemu filozoficznego Ericha Fromma z psychoanaliza Freuda, filozofia Marksa, mesjanizmem żydowskim i chrześcijańskim, które cechuje myślenie utopistyczne.

Artykuł omawia wzajemne kontakty i wspólnotę myśli dwóch wybitnych pisarzy i filozofów Bolesława Micińskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza, którzy mimo dużej różnicy wieku byli blisko zaprzyjaźnieni. Podejmowane przez nich problemy odsyłają do międzywojennej atmosfery filozoficznej w Polsce i w Europie, a także do ożywionych dyskusji w gronie krytyków literackich i awangardowych pisarzy. Witkiewicz jako pierwszy Polak zapoznał się z psychoanalizą i znacznie wpłynął na jej znajomość u Micińskiego, choć ich sposoby rozumienia teorii Freuda wyraźnie się rozeszły. Miciński był też gorącym (...) zwolennikiem teorii Czystej Formy, realizatorem jej założeń w swojej twórczości i rzecznikiem unaukowienia krytyki literackiej poprzez jej mocne osadzenie w filozofii. Witkacy patronował jego poglądom estetycznym wyłożonym najpełniej w nieopublikowanej pracy magisterskiej Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce napisanej pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza. Obaj zdecydowanie opowiadali się przeciw wszelkiemu redukcjonizmowi w filozofii; byli przeciwnikami fizykalizmu Koła Wiedeńskiego oraz antymetafizycznego nastawienia szkoły lwowsko-warszawskiej. Zwłaszcza Miciński dostrzegał słabość myśli analitycznej i poszukiwał dla filozofii formy bardziej pojemnej. W końcowym okresie twórczości Micińskiego stanął w wyraźnej opozycji wobec totalitaryzmu i mechanizacji życia, co było znamienne również dla Witkacego. Dla autora Portretu Kanta Witkiewicz był z pewnością mistrzem w dziedzinie filozofii, wciąż jednak pozostaje otwarte pytanie, ile od swego młodszego przyjaciela zaczerpnął autor Szewców? (shrink)

Autor przedstawia poglądy Hazimierza Dąbrowskiego na temat charakteru narodowego jako kategorii określającej strukturę i cechy tożsamości jednostkowej i zbiorowej. Polski psychiatra i psychoterapeuta egzystencjalny H. Dąbrowski wyodrębnił pozytywne i negatywne cechy „charakteru narodowego” Polaków w oparciu o typologie charak- terów E. Kretschmera i własna koncepcje typów nadpobudliwości psychicznej. Autor tek- stu za pomocą pojęcia „człowieczeństwo” weryfikuje przedstawiane tezy psychologiczne, dochodząc do wniosku, ze pojęcie „charakter narodowy” można zaliczysz do zespołu mechanizmów obronnych ego w takim sensie, jak rozumie je współczesna (...) class='Hi'>psychoanaliza. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie psychologicznego portretu kobiety końca dziewiętnastego wieku, mistrzowsko uchwyconego w opowiadaniach Arthura Schnitzlera: Die Braut, Fräulein Else i Die griechische Tänzerin. Artykuł odwołuje się do interpretacji filozoficznych, w których dominuje dualistyczny opis nawiązujący do problemu umysłu i ciała rozważanego na gruncie Freudowskiej psychoanalizy. Z jednej strony kobieta jest tu charakteryzowana jako indywiduum determinowane napięciem między psyche a somą, z drugiej zaś strony jako jednostka funkcjonująca w społeczeństwie zdominowanym przez mężczyzn.

W archiwum osobistym Adama Tarna (1902–1975) – pierwszego redaktora naczelnego miesięcznika „Dialog”, tłumacza, krytyka, powieściopisarza, dramaturga – znajdują się zapiski z luźnymi pomysłami do utworów dramatycznych, notatki do nieukończonej książki o Czechowie, a także niewielkie próby literackie – poprawiane, odkładane i na powrót rozwijane. Materiały te udostępniane dzięki uprzejmości spadkobierców są cennym świadectwem procesu twórczego i ewolucji pisarstwa redaktora naczelnego „Dialogu”. W kontekście debiutanckiej i jedynej ukończonej powieści Tarna _Obraz ojca w czterech ramach _(1934) intrygującym utworem jest zachowana w archiwum (...) nieukończona powieść _Kameleon_. Artykuł charakteryzuje materiały znajdujące się w archiwum osobistym Tarna. Pozwala wniknąć w jego „wewnętrzne laboratorium” pisarskie i odczytać je m.in. w perspektywie biograficznej. Datowanie zgromadzonych materiałów można przyjąć jedynie orientacyjnie. Najwcześniejsza zachowana próba prozatorska zapisana po francusku pochodzi prawdopodobnie jeszcze z okresu międzywojennego. Ostatnie zapiski pochodzą z okresu emigracyjnego po 1968 roku, kiedy Tarn pracował nad nieukończoną książką o Czechowie. (shrink)

The main idea of the article is that in our „postmodern” world ideologies are not at all dead but adopt new forms which I call both cynical (in Slotedijk’s sense of the term) and naïve. I start with reflecting on the very meaning of the term “ideology” and propose to adopt its broad and “dialectical” sense, embracing ideology as false knowledge and as false consciousness, but emphasizing its connection with power. After recalling some theories of the “end of ideology”, from (...) Aron to Lyotard, through Polish thinkers such as Leszek Kołakowski, all based on a rather narrow sense of ideology. I argue that ideologies understood as a complex interconnection of desire and power have regained a crucial role, after the fall of the communist utopia, in the context of consumerist and technological capitalism and its conservative opponents. (shrink)

Memories, dreams, thoughts is an autobiographical book by Carl Gustav Jung in which the author deliberates on his life not only as a famous psychotherapist, but also as a protestant, psychiatrist, traveler, philosopher and mystic. Jung shows the paths that lead him to creating his own analytical branch of depth psychology and to revolutionizing the approach to the mechanisms of working with patients of mental hospitals. Although the book could be read as an autobiography only, we can also find a (...) part of the history of psychiatry, journeys diaries, analyses of dreams and even some philosophical and mystical reflections. (shrink)