Artykuł podejmuje zagadnienie prawdy w literaturze. Punktem wyjścia dla analiz jest koncepcja Romana Ingardena. Odmawia on dziełu literackiemu jako dziełu sztuki prawdziwości w sensie logicznym. Według Ingardena literackie dzieło sztuki jako przedmiot czysto intencjonalny niczego nie orzeka o świecie transcendentnym. Prawdę w dziele literackim można jednakże ujmować jako jej objawianie. -------------- Zgłoszono: 03/09/2020. Zrecenzowano: 22/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 10/11/2020.

The paper develops the argument presented in my earlier article, Intentional Reference and Its Object in Husserl’s Transcendental Idealism. It contains further considerations on the proper understanding of Husserl’s notion of noema. My aim is not only to present an interpretation of Husserl’s text, but primarily to understand what constitutes an intentional reference of an act of consciousness. I agree with some of Husserl’s claims in Ideas, Book I, that noema, sense and intentional object are basically the same. This standpoint (...) implies, however, a drastic reinterpretation of the notion of an object. I refer to Ingarden’s conception of a purely intentional object to show the difficulties connected with regarding noema as an object separate from consciousness but still existentially dependent on it. Analyzing Husserlian notion of a noematic core I emphasize the relevance of universals for Husserl’s theory of consciousness. (shrink)

Jezuici stanowili zawsze przedmiot licznych publikacji, ale szczególnie w ostatnim okresie literatura na ich temat wzbogaciła się o wiele cennych rozpraw naukowych. W ich świetle jawi się nowy obraz zakonu o różnorodnych odcieniach i barwach, zastępując dotychczasowy białoczarny. Dyskusjom nie ma jednak końca. „Sukcesom zakonu - pisał Janusz Tazbir - odpowiadały rosnące stosy literatury antyjezuickiej, która również w Polsce przetrwała szczytowy okres swego rozwoju. Spór o rolę zakonu w politycznych, kulturalnych, a nawet gospodarczych dziejach Europy trwa już od przeszło (...) czterystu lat i nic nie zapowiada jego rychłego zakończenia. Przy ocenie jezuióöw w zbyt małym chyba jednak stopniu zwracano uwagę na fakt, iż byli oni pionierami „wielkiego kompromisu'' we wszystkich niemal dziedzinach, z wyjątkiem oczywiście kompromisu z „herezją". I dzięki temu też, czysto wbrew wlasnym intencjom, stawali się prekursorami nowych rozwiązań". (shrink)

Niniejszy artykuł poświęcony jest zagadnieniu wyjaśnienia poznania w teleosemantyce, która jest najbardziej zaawansowaną wersją reprezentacyjnej teorii umysłu. Krytyka reprezentacjonizmu ze strony teorii poznania ucieleśnionego powoduje, że założenia i tezy teorii reprezentacyjnych powinny zostać poddane analizie w kontekście pytania o adekwatność i sukces tego podejścia. Głównym założeniem tego podejścia jest teza, że procesy poznawcze jak percepcja, myślenie pojęciowe, wiedza itp. polegają na wytwarzaniu reprezentacji mentalnych i operowaniu nimi. Materialną składową reprezentacji mentalnych są stany neuronalne mózgu, będące nośnikami treści poznawczych. Głównym problemem (...) tego podejścia jest wyjaśnienie przypisywania stanom mózgu treści pełniących funkcję reprezentacji. Teleosemantyka łączy wyjaśnienie nadawania treści z zagadnieniem intencjonalności stanów mentalnych i tezą o reprezentacyjnym charakterze poznania. Jako punkt wyjścia, zostały omówione związki jakie zachodzą pomiędzy ogólnym pojęciem reprezentacji a intencjonalnością. Ogólna struktura reprezentacji jest strukturą spełniającą warunki intencjonalności zarówno w sensie „bycia o czymś”, jak i skierowania na przedmiot intencjonalny. Problemem do rozwiązania jest konstytuowanie relacji reprezentacji i przypisywanie treści stanom mózgu. Następnie podana została analizie propozycja rozwiązania tego problemu przedstawiona przez R. Millikan w jej teorii teleosemantyki. Upatruje ona źródło intencjonalności w biologicznych funkcjach zdobywania informacji niezbędnej do przetrwania. Funkcje te spełniane są przez relacje konstytuujące reprezentacje mentalne. Semantyka reprezentacji jest nadana przez cel funkcji biologicznej, natomiast warunki prawdziwości skorelowane są z własnościami otoczenia. Końcowa część poświęcona jest omówieniu ograniczeń takiego ujęcia i przedstawieniu krytyki ze strony stanowisk antyreprezentacyjnych. Prowadzi to do konkluzji, że teleosemantyka, rozwijając relacyjne rozumienie reprezentacji wnosi do wyjaśnienia poznania ważny element. Łączy pojęcie intencjonalności z reprezentowaniem świata w umyśle. Nie daje jednak jeszcze pełnej odpowiedzi na pytanie o konstytucję treści poznawczych. Nie powinna też być traktowana jako jedyny i uniwersalny sposób rozwiązania problemu treści, ale jako jedna z propozycji wyjaśnienia elementów poznania wyposażonych w treść intencjonalną. (shrink)

Proces rozwoju myśli filozoficznej Zachodu - poczynając od antyku poprzez tradycję chrześcijańską aż do Oświecenia - prowadzi do destrukcji absolutu moralnego i metafizycznego. Najdobitniej opozycję między pozbawionym treści aksjologicznych światem a człowiekiem jako bytem wolnym uświadamia sobie po raz pierwszy Kant. Hegel pragnie kantowski dualizm bytu naturalnego i człowieka przezwyciężyć w kreującym w czasie wartości absolucie. Historia staje się u niego obszarem odsłaniania się treści aksjologicznych. Krok dokonany przez młodszych jego uczniów, a przede wszystkim Feuerbacha i Marksa, prowadzi do ujęcia (...) universum jako porządku czysto przyrodniczego, przestrzenno-czasowego, w który człowiek przez swoją aktywność świadomą - tworząc kulturę - wpisuje wartości. Istnieją one jedynie intencjonalnie i są rozpoznawalne tylko w relacji do świata ludzkiego. (shrink)

Potrzeba uzasadnienia zdań w sensie logicznym pŀynie z faktu, iż uznają one swą funkcją stwierdzenia zachodzenie stanu rzeczy, wyznaczonego przez ich sens, i to zachodzenie niezależne od nich samych, a zarazem jako twory czysto sygnitywne (językowe) nie są zdolne pokazać bezpośrednio tego zachodzącego stanu rzeczy.Uzasadnienie pośrednie przez odwoŀanie się do innych zdań, które tymi samymi cechami się odznaczają i same z natury swej wymagają uzasadnienia, nie może być nigdy definitywne i jako takie domaga się uzupeŀnienia przez uzasadnienie “bezpośrednie”.Uzasadnienie bezpośrednie (...) może być uzyskane jedynie w aktach bezpośredniego doświadczenia, tzn. w aktach, w których przedmiot poznania jest dany samoosobiście.Należy odróżnić dwa rozumienia “uzasadnienia”:uzasadnienie “ontyczne”: jest nim zachodzący niezależnie od zdaniastan rzeczy zgodny w swej zawartości, formie i sposobie zachodzenia z tym, jakim go wyznacza uzasadniane zdanie. Uzasadnienie w tym znaczeniu jestbytową podstawą prawdziwości zdania i przez swe zachodzenie konstytuuje tę prawdziwość. Każdy sąd prawdziwy jest ipso facto w tym znaczeniu “uzasadniony”, a każdy w tym znaczeniu uzasadniony jest prawdziwy, ale “być prawdziwym” i “stanowić podstawę prawdziwości” zdania to dwie różne, choć przynależne do siebie sprawy.“Uzasadnienie” w rozumieniu pewnejoperacji poznawczej (“uzasadniania”) wykazuje zachodzenie stanu rzeczy będącego podstawą ontyczną prawdziwości pewnego zdania.Uzasadnianie przez odwoŀanie się do tzw. “doświadczenia” dokonuje się przy jednostkowych zdaniach kategorycznych a zarazem empirycznych przez odwoŀanie się do odpowiedniego spostrzeżenia zewnętrznego lub wewnętrznego, w którym przedmiot oznaczony przez przedmiot zdania uzasadnianego dany jest a zarazem spostrzeżony w cesze przypisywanej mu w danym zdaniu. Jednakże samo to spostrzeżenie nie wystarcza, trzeba bowiem dokonać na podŀożu tego spostrzeżenia przedjęzykowo przebiegającej predykacji, która dopiero prowadzi do utworzenia odpowiedniego zdania. Stwierdzenie tożsamości sensu zdania uzasadnianego i zdania utworzonego w procesie uzasadniania na podstawie wymienionych czynności poznawczych jest końcową fazą procesu, w którym dany sąd jednostkowy kategoryczny staje się empirycznie uzasadniony.W końcowej części artykuŀu omówiono szereg trudności, jakie przy uzasadnianiu sądów wzmiankowanego typu się nasuwają. (shrink)

W artykule przedstawiam genezę wprowadzenia w 2002 roku do brytyjskich szkół sektora państwowego przedmiotu obywatelstwo (Citizenship), omawiam jego założenia oraz prezentuję tłumaczenie jego sylabusa. Klasyfikuję przy tym ten przedmiot jako formę edukacji etycznej. W liberalnej tradycji angielskiej państwo unikało wpływania na rozstrzygnięcia aksjologiczne w obszarze wychowania, stąd wykazanie inicjatywy w sferze edukacji etycznej jest faktem znaczącym. W pierwszej części artykułu, odwołując się do historii państwowego szkolnictwa w Wielkiej Brytanii, rekonstruuję kontekst historyczny, w którym sytuuję wprowadzenie przedmiotu obywatelstwo i wskazuję (...) na czynniki, które doprowadziły do przełamania powściągliwości państwa w tej kwestii. W części drugiej wskazuję na bezpośrednie okoliczności wprowadzenia nowego przedmiotu przez brytyjską Partię Pracy. W części trzeciej analizuję teoretyczne podstawy programu przedmiotu obywatelstwo, które zostały przedstawione w dokumencie znanym jako „Raport Cricka”, opublikowanym w 1998 roku. Moim celem jest pokazanie, że edukacja obywatelska jest wartym rozważenia wariantem edukacji etycznej, a casus angielski może stanowić okazję do przyjrzenia się wyzwaniom, ograniczeniom i możliwościom, jakie wiążą się z wdrażaniem tego rodzaju edukacji. (shrink)

The aim of the paper is to present views and opinions of the representatives of Lvov-Warsaw School upon subject, tasks, methods of aesthetics and its place among others sciences. Although writings on aesthetical problems appeared in the Lvov-Warsaw School relatively late, many scholars from that scientific circle contributed very much to the development of aesthetics - among others - Stanisław Ossowski, Mieczysław Wallis, Leopold Blaustein, Władysław Tatarkiewicz, Tadeusz Czeżowski, Stefan Baley, Władysław Witwicki and Tadeusz Witwicki. The opinions of these philosophers (...) and psychologists (and also other representatives of Lvov-Warsaw School which were not interested in particular aesthetical problems) upon subject of aesthetics and its place among sciences are varied, but they agree that aesthetics is a philosophical science and that the concepts and thesis of aesthetics should be clear and well constructed, whereas incorrectly posted problems - eliminated. (shrink)

Niniejszy artykuł powstał z myślą, aby dokonać analizy wybranych zagadnień Kantowskiej teorii własności. Należy bowiem zaznaczyć, że pomimo istniejącej już bogatej literatury poświęconej filozofii Immanuela Kanta, to część Nauki prawa, która dotyczy własności wciąż pozostaje w cieniu innych, dyskutowanych od lat problemów. Za taką sytuację odpowiada po części sam Kant, którego wykład poświęcony własności odnajdziemy jedynie w kilku paragrafach prawa prywatnego Nauki prawa. W kolejnych częściach w tym między innymi tych, które dotyczą prawa publicznego, pojęcie własności jest jedynie wzmiankowane. Pomimo (...) wrażenia, że może ono należeć do mniej istotnych zagadnień Kantowskiej filozofii prawa, to znaczenie, jakie filozof mu nadaje, zdaje się być niepodważalne. W swoim artykule postanowiłem skoncentrować się na tych elementach dzięki, którym mogłem dokonać wprowadzenia do Kantowskiej teorii własności. Wśród nich znalazło się m.in. pojęcie prawa wraz z podziałem nauki prawa. Zakreśliłem obszar badań do prawa nabytego, co pozwoliło mi przejść do pojęcie posiadania i pojęcia własności oraz usystematyzowania pojęcia nabywania. Na końcu wskazałem, że jedynie w stanie prawno-obywatelskim własność każdego poszczególnego podmiotu jest mu prawnie przydzielona i zapewniana. (shrink)

The aim of the article is a review of the wide spectrum of lobbying formulations and definitions to answer questions regarding the areas of lobbying activity. The author argues that lobbying is a wide scope of activities that lobbyists undertake according to their expectations and preferences. Ethical reflections on lobbying activity should then take into consideration the conditions in which the main players on the democratic political scene interact with each other.

Artykuł prezentuje cząstkowe wyniki ogólnopolskich badań, poświęconych nauczaniu etyki. Omawia miejsce etyki w polskim systemie szkolnictwa i tendencje rozwojowe widoczne od momentu jej wprowadzenia (1991). Analizie poddano akty prawne z poziomu ustaw, rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej oraz, uzupełniająco wobec aktów prawnych, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, regulujące zasady nauczania przedmiotu etyka oraz jego oceniania. Ważnym aspektem tych regulacji, ze względu na ich praktyczne konsekwencje, jest lokowanie etyki jako alternatywy dla przedmiotu religia. Przeanalizowane zostały również dane statystyczne, pozwalające w skali ogólnopolskiej ocenić rozwój (...) zainteresowania przedmiotem etyka – przyrost liczebności szkół, w których realizowany jest przedmiot etyka, w zależności od etapu kształcenia oraz rodzaju szkoły, a także przyrost etatów przeliczeniowych przypadających na nauczycieli etyki. Ten ostatni wzrost, choć od roku 2014 skokowy, jest mimo wszystko w liczbach bezwzględnych niewielki; etyka pozostaje nadal przedmiotem niszowym. Na przestrzeni lat można obserwować poprawę jej statusu i wzrost społecznego zapotrzebowania; niemniej, obecne definiowanie etyki jako przedmiotu fakultatywnego sprawia, że poziom uczestnictwa wciąż pozostaje niewielki. (shrink)

Dla materialnej etyki wartości typowa jest teza, że wartości są ujmowane w akcie czucia. W artykule rozważam pytanie, co jest właściwym przedmiotem czucia wartości w etyce N. Hartmanna, który odróżnia wartościowy charakter, treść wartości oraz powinność. Stwierdzenie, że takim przedmiotem jest wartość, jest zatem zbyt ogólne. Analiza poglądów Hartmanna ukazuje, że w aksjologicznym czuciu dane są wprawdzie wszystkie te momenty wartości, ale niejasno. Faktem jest jednak, że tylko czucie ujmuje wartościowy charakter oraz powinność. Tę rolę czucie spełnia zarówno w praktycznym (...) życiu, jak i w badaniu filozoficznym. (shrink)

Fast and intensive development of natural science (especially quantitative physics) and computer science make us think about the philosophy of nature. In this article we would like to show that a new subject of the philosophy of nature is the virtual world. The first step was to analyse some words like the following: virtuality, potentiality, reality. In this context we propose a definition of the virtual world as a real view created or reconstructed by intellectual or technical simulation. The next (...) step was analyzed the objects and levels of virtual world. We emphasise the technical-communicational level and computer technology associated with it (the Internet, chat, blog, virtual shops); the second level is the biological level which is connected with the objects produced by the brain (thinking, imagination, research projects); the third level is the theoretical level with the virtual elements. On the ground of this classification we have shown that the virtual world and the objects are not homogeneous. The last part of this paper presents the beginning of the virtual world (creation or reconstruction in the intellectual and technical simulation). Our analyses are connected with Plato and his idealism, Aristotle and his realism, and Popper’s/Penrose’s proposition. (shrink)

The responsibility that rests with the current generation, which has a duty of preserving the ecosystem for the next generations, has become not only the responsibility of governments of the particular states and politicians, but also managers and companies managed by them since the most serious contamination is a result of the industrial activity. Not negating a need of industrial activities’ development; still, one must consider a change of management’s style itself, which would; apart from the economic growth, take ethics (...) and ecology under consideration. The managers as a organizational and social leaders must learn how to make decisions with the extremely higher caution than it has been done so far. The possibilities that they have, cause that the burden of changes leading to create, propagate, and realize the outlook that allows responsibility for the future is also on their shoulders. Therefore, we need the changes that consist in revaluing the previous anthropocentric stance in ethics into the ethics based on responsibility principle, in which the biosphere might be perceived not only as an object of man’s industrial activity, but first of all as a subject of his responsibility. (shrink)

It is specific for biology that the scientist himself is an integral part of his subject of study. In the article the problem of the cognitive limitations of the scientist (as a representative of a certain species belonging to the biosphere) is considered.