Przemocy jest coraz mniej – zarówno w czasie pokoju, jak i podczas wojen. Na przykładzie trzech konfliktów zbrojnych z ostatnich lat zastanawiam się, czy decydenci powinni prowadzić działania zbrojne w taki sposób, by zminimalizować całkowitą liczbę ofiar. Pokazuję, że ani obowiązujące obecnie normy prawa międzynarodowego, ani osądy moralne na temat dopuszczalności stosowania przemocy nie wymagają od decydentów ograniczania całkowitej liczby ofiar konfliktów zbrojnych w każdym przypadku.

Artykuł prezentuje podstawowe założenia filozoficzno-moralne leżące u podłoża ocen działań militarnych formułowanych w obrębie katolickiej nauki społecznej. Wskazując na ciągłość nauczania Kościoła odnoszącego się do etycznego aspektu konfliktów zbrojnych oraz jego głębokie osadzenie w wielowiekowej tradycji filozofii chrześcijańskiej, autor zwraca uwagę na uwidaczniające się we współczesnym stanowisku Kościoła przesunięcie akcentu z przypisywania wartości wojnie jako takiej na uzasadnianie konieczności obrony pokoju – w określonych warunkach obejmującej również zastosowanie środków militarnych.

Celem artykułu jest analiza prawnych i etycznych sposobów uzasadnienia dopuszczalności stosowania polityki namierzania i zabijania. Pojawiły się próby usprawiedliwienia tego typu działań poprzez odwołanie do egzekwowania prawa, reguł rządzących konfliktami zbrojnymi, sprawiedliwej odpłaty, prawa do obrony własnej. W artykule dokonuję analizy tych sposobów usprawiedliwiania polityki namierzania i zabijania, a następnie rozważam, które z nich faktycznie mogą uzasadniać tego typu politykę. Rozważania prowadzę w świetle głównej hipotezy projektu badawczego, który obecnie prowadzę, zakładającej, że normy regulujące dopuszczalność i sposoby toczenia konfliktów (...) zbrojnych i używania przemocy w stosunkach międzynarodowych powinny być spójne z moralnymi intuicjami dotyczącymi stosowania przemocy w przypadkach indywidualnych. (shrink)

Idea integracji europejskiej nie jest wymysłem naszych czasów. Jest to proces złożony, który dojrzewał na przestrzeni kilku wieków i który w naszym stuleciu zaczął nabierać wyrazistych kształtów. Społeczeństwa europejskie znużone bezsensem wzajemnie wyniszczających wojen, zaczęły poszukiwać takiej formy koegzystencji, która umożliwiłaby im wspólne decydowanie o polityce, gospodarce czy kulturze. W roku 1950 francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zadeklarował gotowość rządu francuskiego do współpracy z rządem niemieckim w sektorze węgla i stali, w celu zagwarantowania pokoju na kontynencie. Plan Schumana urzeczywistnił (...) się z chwilą podpisania w Paryżu 18 kwietnia 1951 r. przez sześć państw zachodnioeuropejskich: Niemcy, Francję, Włochy, Luksemburg, Belgię i Holandię, układu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Kolejne dwa traktaty o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej podpisane w Rzymie 25 marca 1957 r. miały na celu rozszerzenie współpracy gospodarczej na inne sektory, takie jak rolnictwo, rybołówstwo, komunikacja, handel zagraniczny oraz utworzenie wspólnego rynku gospodarczego. Aby cel ten został osiągnięty, państwa członkowskie zdecydowały się na kolejne kroki integracyjne, jakimi były unia gospodarcza i walutowa. Drogę do tego procesu otworzył podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej. Ratyfikacja Układu z Maastricht stała się okazją dokonania pewnych zmian w niemieckiej konstytucji, do której wprowadzono nowy zapis w art. 23 o Unii Europejskiej. Unia stała się celem nadrzędnym państwa niemieckiego, a Bundestag i Bundesrat otrzymały jasne cele i zadania w sprawach dotyczących Unii Europejskiej. Fakt ten świadczy o ogromnym znaczeniu Unii dla Niemiec. Niemcy są jednym z najbogatszych państw piętnastki. Ich PKB przekracza 20 tys. ECU i jest jednym z najwyższych w Unii. Motorem niemieckiej gospodarki jest przemysł, a zwłaszcza prężnie rozwijający się przemysł samochodowy. Unia Europejska jest dla Niemiec ważnym rynkiem zbytu - 60% eksportu w ramach Unii Europejskiej zajmuje eksport niemiecki. Poziom, który Niemcy osiągnęli w przeciągu 50 lat od zakończenia drugiej wojny światowej, nie byłby możliwy bez ścisłej współpracy pozostałych państw europejskich. Zniesienie ceł oraz wszelkich barier gospodarczych stworzyło ogromne możliwości handlowe i nie tylko. Ważnym krokiem w intensyfikacji wzajemnych stosunków było utworzenie unii gospodarczej i monetarnej, mającej na celu wprowadzenie do 2002 wspólnej waluty EURO. Wraz z postępującą integracją wewnątrz Unii Europejskiej pod koniec lat osiemdziesiątych dokonały się w Europie ważne zmiany historyczne. Europa Środkowa i Wschodnia uwalnia się, w wyniku reform przeprowadzanych w Związku Radzieckim przez Michaiła Gorbaczowa, spod totalitarnych rządów komunistycznych. W roku 1991 wybucha w Moskwie pucz, który wykorzystują republiki radzieckie, ogłaszając swoją niepodległość. W Polsce i na Węgrzech odbywają się obrady okrągłego stołu, w wyniku których komuniści oddają władzę opozycji. Do ostrych konfliktów dochodzi natomiast w Czechosłowacji i Rumunii, gdzie oddanie władzy nie odbywa się bez przelewu krwi. Zmiany polityczne nie ominęły również NRD. W nocy z 9 na 10 listopada 1989 r. runął mur berliński, a 3 października 1990 r. dokonuje się zjednoczenie obu państw niemieckich. Wraz ze zjednoczeniem NRD staje się członkiem Unii Europejskiej. Proces ten odbywa się jednak na innych zasadach, niż przewidują to unijne procedury mówiące o przyjęciu nowych członków w swoje szeregi. W dniu zjednoczenia Wschodnie Niemcy przejmują prawo pierwotne oraz 80% prawa wtórnego Unii. Poza tym otrzymują znaczną pomoc w ramach funduszy strukturalnych. Wiele państw Europy Środkowo- Wschodniej chętnie podzieliłoby los NRD i szybko zintegrowałoby się z zachodnioeuropejskimi strukturami. Dlatego też od początku lat dziewięćdziesiątych zauważamy intensywne starania tych państw o przyjęcie w struktury Unii Europejskiej. W roku 1991 Polska i Węgry podpisały jako pierwsze państwa byłego Bloku Wschodniego Układy Europejskie. W ślad za nimi poszły Bułgaria, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Słowenia, Słowacja i Czechy. Od 1994 r. kraje te wystąpiły oficjalnie o członkostwo w Unii Europejskiej. Przystąpienie do Unii spotyka się w społeczeństwie z wieloma negatywnymi reakcjami. Polacy coraz bardziej sceptycznie odnoszą się do spraw Unii Europejskiej i do przyszłego w niej członkostwa, choć z pewnością można by liczyć na wiele. Chociażby na ustabilizowanie gospodarki, młodej demokracji oraz stosunków polsko-niemieckich. Przeszkodą i problemem na drodze do integracji jest sytuacja polskiego rolnictwa, kwestia wykupu ziem polskich przez Niemców oraz utraty tożsamości narodowej. Również Niemcy obawiają się rozszerzenia. Politycy natomiast wydają się być motorem integracji europejskiej. Helmut Kohl, były kanclerz Niemiec, postawił sobie nawet za cel zintegrowanie krajów środkowoeuropejskich ze strukturami zachodnimi do 2002 r., podając za powód swej decyzji utrzymanie stabilności gospodarki i pokoju w tym regionie. Jego następca Gerhard Schröder nie jest już takim optymistą. Podczas niemieckiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej ma zamiar zająć się w pierwszej kolejności interesami niemieckimi oraz sprawami dotyczącymi wewnętrznych problemów Unii Europejskiej. Kwestia rozszerzenia zeszła na plan dalszy. Czy jest to słuszna koncepcja - pokaże czas. (shrink)

Business ethics is usually seen as set of communicates addressed to representatives of the sphere of economy. Meanwhile this attitude towards the kind of knowledge seams to be false. There are two points which justify this opinion. First of them concerns the relation between legal and ethical perspectives useful to evaluate business phenomena. Both axiological systems (in indicated background) are complementary to one another. It tends to the second argument. The relation between low and ethics makes necessary to indicate the (...) public sphere as the place, where managers together with citizens and politicians – day by day – take part in debate about rules of social and economic correctness each of them. (shrink)

Tematem wiodącym jest kwestia prawa do życia. Punkt wyjścia stanowi art. 3. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który przypisuje to prawo wszystkim ludziom. Problem zaczyna się jednak, kiedy trzeba uściślić, czy w tekście Deklaracji chodzi o pojęcie "istoty ludzkiej", którego desygnatem jest istota ludzka w sensie czysto biologicznym, czy też chodzi raczej o pojęcie "osoby", a więc termin odnoszący się do sfery moralności. Współczesna definicja "osoby ludzkiej", jakiej używa bioetyka wywodzi się z filozofii nowożytnej: ta zaś za cechę konstytutywną ludzi (...) uznaje świadomość. Rozumowanie w tych kategoriach nieuchronnie oznacza kłopoty ze zdefiniowaniem moralnego statusu, a co za tym idzie, pozwala na zgłaszanie wątpliwości co do prawa do życia w przypadku embrionów i osób nieuleczalnie chorych, w stosunku do których rozważana bywa możliwość zastosowania eutanazji. Zagadnienie, które jest dyskutowane w niniejszym artykule, w kontekście prawa do życia dotyczy aborcji, a więc odnosi się do pierwszej z grup istot ludzkich, których osobowy status bywa podważony. Tytułowa dla artykułu moralna niepewność nie dotyczy częstokroć w kontekście dyskusji nad dopuszczalnością aborcji normy "nie zabijaj". Zwolennicy aborcji nie przeczą, że zabijanie ludzkich osób jest złem, wątpią jednak w możliwość uznania prenatalnych faz rozwojowych człowieka za fazy, w których mamy do czynienia z pełnoprawną ludzką osobą. Wątpliwość ta ma charakter moralny, a nie jedynie teoretyczny, decydując o aborcji nie ryzykujemy zatem błędnego sądu o charakterze teoretycznym, lecz spełnienie moralnie niesłusznego czynu. Jakkolwiek niepewność i ryzyko są nieodłącznymi elementami ludzkiego działania, to w przypadku gdy przedmiotem ryzyka jest moralnie doniosłe dobro, a takim jest ludzkie życie, stawiamy ryzyku granice: nie ryzykujemy życia drugich. W tradycyjnej teologii moralnej przywoływano tutaj zasadę tutioryzmu, nakazującą w przypadkach wątpliwych zawsze zachować odnośne prawo, czyli w dyskutowanym tu przypadku normę "nie zabijaj". Podobna intuicja towarzyszy współczesnemu kanadyjskiemu filozofowi, T. Lockhartowi. Autor zastrzega, że nie chce rozstrzygać, czy ludzki płód już jest, czy też jeszcze nie jest osobą wraz z przysługującym jej prawem do życia, przyjmuje jednak zasady działania w sytuacji niepewności, z których wynika, że niezależnie od przyjmowanych przez nas tutaj przekonań. wyborem racjonalnym jest zaniechanie aborcji. (shrink)

Tematem artykułu jest pytanie, czy będąca podmiotem autonomicznym jednostka ma prawo do niewiedzy o własnym stanie zdrowia. Punkt odniesienia dla prowadzonych rozważań stanowi klasyczny artykuł J. Harrisa i K. Keywood pt. Ignorance, Information and Autonomy i zawarte w nim stanowisko, zgodnie z którym rzekome prawo do niewiedzy jest sprzeczne z autonomią. Autorka koncentruje się na krytycznej analizie przyjętej przez wspomnianych autorów koncepcji autonomii, która prowadzi ją do wniosku, że tak rozumiana autonomia (1) nie może zostać uznana za nadrzędną (...) wartość etyki medycznej oraz (2) wyklucza podejmowane przez jej zwolenników próby ugruntowania prawa do niewiedzy w innych wartościach. W końcowych partiach tekstu autorka stara się uzasadnić tezę, iż odpowiednio sformułowana koncepcja autonomii pozwala stwierdzić, że pacjent, jako podmiot autonomiczny, pośród innych praw ma także prawo do niewiedzy o własnym stanie zdrowia. (shrink)

The law of force as a political consequence of naturalism: on the example of Jean-Jacques Rousseau: Jean‐Jacques Rousseau rejected the Enlightenment ideas of reason, equality and progress. He experienced the charm of physical vigour and male causative power. He preached the apotheosis of primal instincts and the cult of strength. Rousseau’s historiosophy disavowed the optimistic vision of the Enlightenment and became its main competitor. The philosopher questioned the existing civilization; on its debris he wanted to restore the natural order based (...) on biologically conditioned inequalities. (shrink)

This article addresses the issue of the relationship between God’s law and secular law, and presents a thesis for the legitimacy of the right to the objection of conscience “in which the voice of God speaks.” Considerations relate to conscience as the power of knowing good and duties, the universality of this knowledge, its legitimacy and conditions for its reliability. By referring to stoicism and neo-Platonism, but especially to the elements of St. Paul’s theology and the views of Benedict XVI, (...) the author shows how important it is to introduce the category of nature and conscience to a secular, rationalist reflection on law. He presents the position of Christian theologians who spoke out against religious law and his own arguments, as well as the view expressed, among others, by Benedict XVI about the corrective role of religion with respect to human reason, as well as the importance of human reason for religion. The author also highlights the significant lack of reflection on natural law in modern science and the dramatic consequences thereof, such as the denial of the right to conscientious objection. (shrink)

The article brings a sketch of an attempt to reintegrate ethics with legal studies. The task was tackled by means of determining the following question: To what an extent may the law be regarded as subject to non-legal evaluations, to ethical ones in particular? Ethical evaluations are treated in a very comprehensive manner, including both ethical evaluations in the strict sense of the word, as well as felicitological and praxeological ones. In that broad interpretation an ethical evaluation has as its (...) point of focus a particular ideal of good life, supposed to serve as the standard of reference in evaluating the law. (shrink)

Contemporary medical practices based on new technical inventions make it possible to prolong the patient’s life and his coma as well. Even if we assume that the patient has a specific obligation to stay alive it does not follow that it is the doctor’s duty to prolong his life indefinitely by using all possible techniques of resuscitation. The time has come to reformulate the proper objectives of medicine in order to make them compatible with the right to die.

Modern and contemporary times have brought a juxtaposition and a peculiar rivalry between the positive law and man\'s freedom that have not been known earlier. This is accompanied not only by a tendency to give law and freedom autonomy, but also to separate them from man\'s nature, from real order of social life and from the moral dimension of human activities. The article undertakes an attempt at revealing the ostensible character of the antagonism between positive law formulated by man and (...) freedom. In the author\'s opinion, this antagonism, so distinct in modern conceptions referring to liberalism, anarchism, as well as to totalitarianism and collectivism and other trends — can be solved not by engaging in a discussion with participants of the dispute, but by showing the truth of reality itself, or by understanding the nature of human freedom itself and the nature of law itself. Thus the author of the present article claims that basic explanation of the relation of human freedom to positive law needs studying reality of law itself and reality of human freedom itself. Non-antagonistic character of the relation between positive law and human freedom was best shown and explained by St Thomas Aquinas (STh I-II, q. 90-97). (shrink)

The article talks of an evolution of a Biblical notion of Law. The author shows the way, the meaning of the Hebrew term “Torah” was transformed throughout the Pentateuch, in the prophetic tradition and in the wisdom books. He puts into analysis the relationship between the Judaism as a religious formation and the Law as a code. The Law included basic regulations to the moral, religious and political life of Israel.