Myšlení Karla Marxe se stalo základem dialekticko-historicko materialistické filosofie a tak zvaného vědeckého komunismu. Marxův filosofický vývoj byl však složitý a před dialekticko-historicko materialistickou a komunistickou fází Marx prošel fází kritického idealismu a byl jedním z mladohegelovských filosofů hlásících se k určitému způsobu interpretace německého filosofa Hegela, kterou byly ospravedlňovány požadavky na radikální společenské změny. Ve stati je ukázáno, že mezi mladší, kriticko-idealistickou, a starší, dialekticko-historicko materialistickou fází je hlubší vztah než temporálně-kauzální či logický, a tento vztah je nazván (...) implicitní přítomností kriticko-idealistické fáze ve fázi dialekticko-historicko materialistické. V důsledku Marxova a Engelsova zásahu do vývoje komunistického hnutí, ve kterém získali vedoucí ideologickou pozici, se radikálně změnila obhajoba komunismu a na základě Marxova a Engelsova příspěvku vzniká tak zvaný vědecký komunismus a socialismus, který se snaží co nejméně argumentovat morálními důvody, ale budoucí vznik komunismu ospravedlňuje jako nutnost dějin, která vyplývá z vědeckého poznání. Tato transformace komunistického ideálu měla zásadní důsledky pro komunistické hnutí a budoucí vznik socialistických systémů, které se ideologicky dovolávaly Marxova učení. (shrink)

Tematem artykułu jest symbolika krzyża i miecza, wyznaczająca dzieje chrześcijaństwa. Jan Dobraczyński w powieściowej biografii apostoła Pawła wskazuje, że pierwotnym symbolem żydowskiego mesjasza miał być miecz, który wyzwoli naród wybrany spod władzy cesarstwa rzymskiego. Jezus tę ideę zmienił w ideę pokoju i miłości, której zwieńczeniem była jego zbawcza śmierć za grzeszników; w ten sposób miecz został zastąpiony krzyżem. Z tego powodu chrześcijaństwo można uznać za religię krzyża,a nie miecza, w której dobrowolna ofiara zastępuje przemoc; odkąd jednak stało się ono oficjalną (...) religią cesarstwa, było wykorzystywane jako ideowe usprawiedliwienie prześladowania wyznawców kultów pogańskich. W ten sposób nie tylko wróciło do miecza, lecz wprost zastąpiło krzyż mieczem, a nawet uświęciło krzyż jako miecz. Symbolicznym potwierdzeniem takiej interpretacji dziejów chrześcijaństwa jest końcowa scena powieści Dobraczyńskiego Święty miecz, w której apostoł – chrzcząc rzymskiego żołnierza – zamiast krzyża daje mu do pocałowania miecz. (shrink)

Tekst jest wyborem fragmentów przypisywanych Janowi Potockiemu. Jean Potocki, mistrz ironii, twardo usadowiony w nieuchwytnym na pozór miejscu pomiędzy oświeceniem a romantyzmem, pozostaje najczęściej plagiatowanym autorem Europy. Zapewne przysłużył się pośmiertnie sprawie praw autorskich, ale i stało się tak, jakby oryginalność i płodność jego myśli była na tyle inna, że nie sposób przedstawić go inaczej jak wymazując jego imię, jeśli po prostu nie niszcząc. Choć historia jego francuskich i amerykańskich plagiatów jest wyczerpująco udokumentowana, nie istnieje jeszcze definitywne wydanie jego arcydzieła: (...) Rękopisu znalezionego w Saragossie, już w 1809 roku przełożonego po części na niemiecki, a w 1847, również w Lipsku, zapewne z udziałem Societas Jablonoviana, w całości na polski. W latach pięćdziesiątych XX wieku trud przywrócenia należnego mu miejsca podjęli R. Caillois, L. Kukulski, W. Has, Emanuel Rostworowski i Maria-Ewelina Żółtowska-Weintraub, której wciąż nieopublikowany doktorat stanowi najpełniejszą biografię hrabiego Jana, powiązaną z karierą bohatera Rękopisu. Skromny ów oficer gwardii walońskiej: Alfons van Worden, po wielu straszliwych próbach, które w gruncie rzeczy niczym innym dla niego nie były jak straszliwymi, teatralnie zaaranżowanymi opowieściami, awansował na gubernatora Saragossy, gdzie wiódł spokojny żywot troszcząc się o córeczkę swą Fatimę. […]. (shrink)

Zkoumání dějin environmentálně filosofického myšlení v kontextech vývoje společenských poměrů u nás (na rozdíl od zahraničí) dosud stálo poněkud stranou pozornosti. Přitom se jedná o problematiku bytostně filosofickou (řešící vztah člověka a světa), navíc nabývající na naléhavosti v kontextech globální krize prostředí. Text chce přispět k obhajobě názoru, že původní a autentická filosofická tvorba byla a zůstává velmi významnou součástí naší duchovní kultury. Zabývat se dějinami domácího filosofického myšlení má smysl a v konkrétních podobách to může i dnes nabízet pozoruhodné (...) inspirace. Následující retrospektiva usiluje o doplnění obrazu dějin našeho myšlení (filosofie i vědy) o dosud neodhalené detaily a souvislosti a hledá i odpověď na otázku po původnosti myšlení našich autorů. Především jde o konkretizaci historiografického pohledu na některé ne zcela uspokojivě podchycené etapy dějin naší (české i slovenské) filosofie. Z tohoto důvodu se zaměříme na stručnou kritickou reflexi oné dominující (tedy marxistické) filosofie, zatímco podoby myšlení neoficiálního (underground, samizdat) ponecháváme stranou. Za jeden z pozoruhodných zjištěných aspektů můžeme např. považovat převahu slovenských autorů v první polovině normalizačního období (problematika VTR), kterou teprve následně doplnilo úsilí o systematičtější obecně filosofický pohled autorů českých (zejm. R. Kolářský a J. Šmajs). Studie nakonec dospívá v hodnocení etapy "reálného socialismu" (resp. období normalizace) k závěru, že nelze vystačit se zjednodušenou představou o naprostém oficiálním zamlčování environmentálních otázek a popírání reálných problémů a krizových projevů. (shrink)

Zdania o przekonaniach nurtują filozofów od samego początku filozofii analitycznej. Wszystkie próby ujęcia języka naturalnego w ramy kompozycyjnej semantyki muszą się zmierzyć z generowanymi przez sprawozdania z przekonań łamigłówkami. Obecne w tradycji filozoficznej teorie nie tylko borykają się z różnymi problemami, ale ponadto nie uwzględniają psychologicznych aspektów przypisywania przekonań innym. W artykule formułuję postulaty, które psychologicznie adekwatna teoria powinna uwzględniać, a następnie przybliżam pojęcie ikoniczności, które stało się osią teorii zaproponowanej przez François Recanati’ego. Chociaż Recanati stara się brać pod uwagę (...) mechanizmy poznawcze odpowiedzialne za produkcję oraz interpretację języka, w świetle jego teorii sprawozdania z przekonań niesłusznie traktowane są na równi z innymi metareprezentacjami. Co więcej, Recanati nie zauważa związku pomiędzy zdolnością do przypisywania przekonań i rozumieniem kontrfaktycznych okresów warunkowych, w związku z czym w dalszej części artykułu proponuję taką modyfikację jego teorii, która będzie spełniać wspomniane postulaty. (shrink)

Volter Kaufman je ostao upamcen po svom delu o Niceu. Medjutim, od 1950. do kraja zivota, on je stvorio siroki i provokativni opus filozofske kritike. U jezgru Kaufmanovih napora bila je zabrinutost za humanisticke discipline i njihovu ulogu u modernom intelektualnom zivotu. Kaufmanovo glavno promisljanje te teme, delo The Future of the Humanities zasluzuje vise paznje nego sto mu je do sada bilo poklanjano. Ono pronalazi nacin da sjedini dva temeljna cilja savremene teorije, potragu za autenticnoscu i zelju za promovisanjem (...) kritickog duha. Tema ovog clanka jeste nacin na koji je Kaufman postigao te ciljeve, a sto svedoci o njegovoj trajnoj relevantnosti za one kojima je stalo do humanistickih disciplina. (shrink)

Na úvod připomínám medailon Josefa Zumra k Lubošovým šedesátinám ve Filosofickém časopisu 1995, jako doklad, že našeho tehdejšího vedoucího katedry si vážili nejen filosofové z Brna. Luboš se narodil ve stejném roce jako já, ale středoškolská studia stihl dokončit o rok dříve. Tak se stalo, že jsem se s ním v roce 1950 na Filosofické fakultě setkal jako s učitelem- -asistentem (na jeho přednášce z etiky) a on se mnou jako s jedním ze svých prvních univerzitních posluchačů filosofie. Když (...) jsem s ním od roku 1954 působil na jedné katedře, setkávali jsme se nejen „služebně”, ale i jako kamarádi mimo školu; nezapomenutelné mi zůstávají např. naše zájezdy na slovenskou chalupu k Pavlu Páclovi, kde jsem se utvrzoval v poznání, jak přirozeně Luboš umí být výborným společníkem i v takovém prostředí (nejen při karetních hrách, ale i když jsme se snažili přispět k údržbě Pavlovy chalupy a k její přípravě na zimní období). Pokusil jsem se povědět pár slov o Lubošově vztahu k rodině, v níž se narodil, k jeho vlastní rodině, k rodnému kraji, a ovšem i Lubošovi učiteli, všemi studenty oblíbeném a váženém. Muselo - bohužel - nakonec dojít i na slova obdivu k jeho statečnému zápasu s nemocí, které posléze podlehl. (shrink)

Nakładem wydawnictwa Uniwersytetu w Walencji ukazała się w 2008 roku książka brytyjskiego profesora Iana Ground’a, zatytułowana ¿Arte o chorrada? (tytuł oryginału: ang. Art or bunk?). Ian Ground jest wykładowcą Uniwersytetów w Edynburgu oraz Newcastle, przedmiotem jego zainteresowań filozoficznych jest estetyka oraz zagadnienia sztuki współczesnej. Długoletnie doświadczenie w pracy ze studentami stało się dla niego inspiracją do podjęcia próby przybliżenia odbiorcy idei sztuki współczesnej. Celem autora nie jest jednak podanie bezpośredniej odpowiedzi na pytanie: jak poradzić sobie w świecie sztuki współczesnej, ale (...) dostarczenie określonych narzędzi, pomocnych w zetknięciu z tego rodzaju sztuką. W zamyśle autora, narzędzia te pozwolą odbiorcy dokonać fundamentalnego osądu: czy ma do czynienia z dziełem sztuki, czy też ze zwykłym „śmieciem” i pospolitą „bzdurą” (ang. bunk, hiszp. chorrada). ¿Arte o chorrada? to próba stworzenia elementarnego podręcznika, prezentującego metodę analizy dzieła, które stało się dla nas wyzwaniem oraz zawierającego propozycję pewnych rozwiązań, nie zawsze będących gwarancją osiągnięcia sukcesu. Podobnie jak wiele innych prac związanych z tematem sztuki XX wieku, książka Iana Ground’a nie jest niezawodnym remedium na wszelkie bolączki odbiorcy sztuki współczesnej. Możemy ją raczej potraktować jako solidne zestawienie tez, na których autor opiera swoją propozycję rozumienia dzieł sztuki i w konsekwencji, konstruktywne podejście do omawianego problemu. (shrink)

Niniejszy artykuł dotyczy problemu egzystencjalnej komunikacji w sztuce i literaturze. Problemu, który został przedstawiony i zanalizowany w oparciu o klasyczne teksty S. Kierkegaarda, G.W.F. Hegla, F.W.J. Schellinga, z odniesieniem do polskich klasyków estetyki, choćby R. Ingardena, W. Tatarkiewicza czy St. Ossowskiego. W artykule nie zabrakło także stałych odniesień do takich postaci, jak Don Juan Mozarta, Faust Goethego oraz sędzia Wilhelm Kierkegaarda. Taki dobór autorów, jak i literackich postaci, pozwolił na zderzenie dwóch punktów widzenia na kwestię komunikacji – subiektywnej i obiektywnej. (...) Dzięki temu stało się możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość komunikacji w chwili, gdy przedmiot komunikacji nie jest w pełni osiągalny. Odpowiedzi, którą było zrozumienie natury i funkcji, jaką ma do spełnienia sztuka i literatura. A co dało się ostatecznie streścić w formułach, iż sztuka naśladuje życie, lecz nim nie jest, a także, że przeżycie estetyczne, podobnie jak każde inne egzystencjalne przeżycie, da się jedynie w niewielkiej mierze wyrazić słowami. Prawda artysty wymyka się bowiem konceptualizmowi filozoficznemu, a możliwość egzystencjalnej komunikacji skłania go, by wyrażał siebie w obliczu najtrudniejszych pytań, jakie stawia mu los. Pytań o jego własne przeznaczenie i sens twórczości. Tak oto twórca, dla którego jego własne życie jest dziełem sztuki bądź artysta dokonujący wyboru języka znaków, zawsze wyrażają jakieś przesłanie. Zarówno to wzniosłe, jak i najbardziej prozaiczne, które karmi się zafascynowaniem powszednią egzystencją. Biorąc pod uwagę powyższy kontekst, treść artykułu sugeruje, że egzystencjalizacja poznania, która skupia uwagę na subiektywnej, podmiotowej percepcji świata, jest najwłaściwszym sposobem zbliżenia się do samego twórcy, jak i jego artystycznej aktywności. Rzecz jasna, odpowiada to długiej tradycji myślenia egzystencjalnego i możliwości wykorzystania metody egzystencjalnej komunikacji. (shrink)

Modelowanie komputerowe odgrywa istotną rolę we współczesnej nauce. Epistemologiczna rola, jaką odgrywają takie modele oraz prowadzone na ich bazie symulacje skłaniają do postawienia pytań o możliwe użycie podobnych metod w filozofii. Pomysły wykorzystania narzędzi matematycznych do sformułowania koncepcji filozoficznych sięgają czasów Barucha Spinozy i Isaaca Newtona. Newtonowska filozofia przyrody stała się przykładem udanego zastosowania matematycznych rozważań do opisu przyrody na poziomie fundamentalnym. Oczywiście podejście Newtona otworzyło zarówno nowe obszary badań w fizyce, jak i stało się źródłem dla nowych rozważań o (...) rzeczywistości fizycznej. Według Michała Hellera niektóre teorie fizyczne można traktować jako specyficzne formalizacje koncepcji filozoficznych. Modelowanie komputerowe w filozofii może być traktowane jako rozszerzenie tej idei, co będę starał się ukazać w niniejszym artykule. Będę również rozważał rolę modelowania komputerowego jako źródła nowych metafor filozoficznych zgodnie z koncepcją technologii definiującej D. J. Boltera. Rozważania te wiodą do konkluzji mówiącej, że w metodologii filozofii zachodzą istotne zmiany. Nowe podejście nie sugeruje odrzucenia bądź zanegowania dotychczasowych metod, a wskazuje raczej nowe narzędzie analityczne filozofii i źródło inspirujących metafor. (shrink)

Artykuł jest próbą analizy pojęcia „wstępnego rozumienia”, i stanowi próbę odtworzenia i wyjaśnienia hermeneutyki Arendt, tzn. zrozumienia, o ile to możliwe, problemu wiedzy w sensie w jakim rozumie ją Arendt, na historycznym i filozoficznym gruncie jej myśli. Dokonanie tego zwrotu w hermeneutyce polityki Arendt, a ściślej w jej epistemologicznym aspekcie związanym z pojęciem „wstępnego rozumienia” możliwe stało się na tle odkrycia przez Heideggera „prestruktury rozumienia”.

Artykuł przedstawia rozważania historiograficzne wokół pytania, czy można wpisać nowożytne Państwo Kościelne w pojęcie „małego państwa”, a jednocześnie jakie były przyczyny wielkiego sukcesu dyplomatycznego Rzymu w XVI i XVII stuleciu. Działalność dyplomacji papieskiej została przedstawiona jako skupiona przede wszystkim na afirmacji dualistycznego autorytetu nowożytnej Stolicy Apostolskiej (zarówno jako świeckiego państwa terytorialnego, jak i uniwersalnej monarchii o charakterze religijnym). Niniejsza analiza dotyczy również papieskiej postawy „aktywnej neutralności” jako strategii politycznej i dyplomatycznej ukierunkowanej na osiągnięcie „międzynarodowej” pozycji papiestwa. Profil pracy ma charakter (...) historiograficzny, czerpie ze spuścizny polskiej, francuskiej, niemieckiej, angielskiej i włoskiej nauki historycznej. Badanie ma na celu usystematyzowanie i syntezę dotychczasowych sądów historyków dotyczących natury państwowości Państwa Kościelnego w kontekście sprawowania przez papieża powszechnej władzy kościelnej. Działające od końca XV w. stałe nuncjatury apostolskie stały się rdzeniem nowożytnej dyplomacji europejskiej, gwarantując Rzymowi ekspansję polityczną po kryzysie awiniońskim, pomimo słabości gospodarczej i militarnej papieskiej bazy terytorialnej: Państwa Kościelnego. W tym sensie Państwo Kościelne przestało być „małym państwem” i stało się podmiotem o charakterze uniwersalistycznym, zarówno politycznym, jak i kościelnym. Kuria Rzymska nie odgrywała już jedynie roli biernego obserwatora w stosunkach „międzynarodowych”; przeciwnie, dzięki nowemu systemowi stałych przedstawicielstw dyplomatycznych przy katolickich dworach uzyskała ona możliwość podejmowania własnej inicjatywy politycznej, pełnienia funkcji mediatora i arbitra, a także wzmocnienia kontroli nad życiem religijnym europejskich państw. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na pewne, z rzadka jedynie podnoszone aspekty pojęcia dobra. Zadanie takie poprzedzić należy pewnymi wstępnymi założeniami, ponieważ pojęcie to, będąc kluczowym terminem filozofii moralnej od początku jej historii, obrosło wieloma konotacjami i stało się częścią wielu, często wzajemnie sprzecznych, koncepcji moralnych. Należy zatem zaznaczyć, że w opracowaniu poniższym chodzić zatem będzie o pojęcie dobra rozumiane na sposób arystotelesowski, a rozważania koncentrować się będą w głównej części na rozstrzygnięciach normatywnych wysuwanych w obrębie współczesnego anglosaskiego neoarystotelizmu. (...) Zasadniczą tezą mojej pracy jest, że tak ujmowane, pojęcie to charakteryzuje się dwiema cechami, czy też może należałoby raczej powiedzieć, że jego normatywność organizuje się według dwóch wektorów wyznaczających sposób orientacji bardziej szczegółowych normatywów: natury jako źródła idei dobra, oraz pewnej formy emancypacji wynikającej z jej zastosowania. (shrink)

Již letmý pohled na filosofii 20. století, která se snaží promýšlet podstatu lidského jednání, budí dojem, že patří k její metodě vrátit se k antickým teoriím a představit je jako historické východisko, jehož nové uchopení povede k lepšímu porozumění aktuálního problému. Tyto návraty, jak je lze sledovat u Heideggera, Gadamera, Ricoeura nebo Arendtové, směřují – nakolik se jedná o teorii jednání – především k Aristotelovi a jeho základnímu rozlišení mezi poiésis a praxis. Cílem následující stati je představit základ teorie jednání, (...) jež byla dílem prvních stoiků ve 3. stol. př. Kr. V naznačeném kontextu si však taková interpretace může činit větší ambice, než jak by se mohlo na první pohled zdát. Zůstává-li totiž Aristotelés pro novodobou filosofii jednání myslitelem, k němuž je třeba se vrátit a s nímž je třeba se vyrovnat, pak je dobré si uvědomit, že právě ve stoicismu lze vidět první a bezprostřední kritickou reakci na Aristotelovu filosofii. Navíc byl stoicismus naukou, v níž se jednání stalo gravitačním bodem všech ostatních úvah a která proto musela svoje vyrovnání s Aristotelem soustředit do pojmů souvisejících úzce právě s jednáním. Lze ovšem snadno vytušit, jaký byl hlavní důvod, proč zůstal stoicismus stranou pozornosti současných filosofů . Přesný vztah stoické nauky k aristotelismu má totiž stále tendenci se skrývat. Navzdory malé četnosti explicitních konfrontací s Aristotelovými argumenty je aristotelismus ve stoicismu přítomen všude – je v něm přítomen natolik, že snaze odlišit oba systémy občas hrozí sklouznutí do povrchních kategorizací, z nichž lze podezírat doxografickou tradici hellénistické a římské doby, která se snaží o uchopení téhož rozdílu. Přesto stoicismus není peripatetická filosofie a lze oprávněně předpokládat, že nahlédnutí odlišnosti mezi obojím vrhne nové světlo na moderní přístup k Aristotelovi. (shrink)

Tekst dotyczy wybranych problemów związanych z utylitaryzmem jako koncepcją etyczną. Autor prezentuje krótki zarys tej teorii, z uwzględnieniem podstawowego jej podziału na utylitaryzm czynów i utylitaryzm reguł. Zasadniczym przedmiotem zainteresowania są jednak zarzuty formułowane w stosunku do tej doktryny. Przedstawiona krytyka oraz niektóre odpowiedzi na nią dotyczą różnych budzących kontrowersje punktów utylitaryzmu. Wśród nich znajdują się odniesienia do nadmiernych roszczeń wysuwanych wobec sprawców czynów. Inne ujemne oceny odwołują się do trudności przewidywania następstw działań. Kolejne głosy wiążą się z zarzutem ignorowania (...) przez rozpatrywaną koncepcję fundamentalnych intuicji moralnych. W niektórych opiniach podnoszona jest kwestia hedonizmu charakterystycznego dla klasycznej wersji propozycji sformułowanej przez Benthama i Milla. Przedmiotem negatywnego osądu stało się też ignorowanie osobowego kontekstu moralności i idei sprawiedliwości przez koncepcję użyteczności. (shrink)

Na úvod připomínám medailon Josefa Zumra k Lubošovým šedesátinám ve Filosofickém časopisu 1995, jako doklad, že našeho tehdejšího vedoucího katedry si vážili nejen filosofové z Brna. Luboš se narodil ve stejném roce jako já, ale středoškolská studia stihl dokončit o rok dříve. Tak se stalo, že jsem se s ním v roce 1950 na Filosofické fakultě setkal jako s učitelem- -asistentem (na jeho přednášce z etiky) a on se mnou jako s jedním ze svých prvních univerzitních posluchačů filosofie. Když (...) jsem s ním od roku 1954 působil na jedné katedře, setkávali jsme se nejen „služebně”, ale i jako kamarádi mimo školu; nezapomenutelné mi zůstávají např. naše zájezdy na slovenskou chalupu k Pavlu Páclovi, kde jsem se utvrzoval v poznání, jak přirozeně Luboš umí být výborným společníkem i v takovém prostředí (nejen při karetních hrách, ale i když jsme se snažili přispět k údržbě Pavlovy chalupy a k její přípravě na zimní období). Pokusil jsem se povědět pár slov o Lubošově vztahu k rodině, v níž se narodil, k jeho vlastní rodině, k rodnému kraji, a ovšem i Lubošovi učiteli, všemi studenty oblíbeném a váženém. Muselo - bohužel - nakonec dojít i na slova obdivu k jeho statečnému zápasu s nemocí, které posléze podlehl. (shrink)

Na úvod připomínám medailon Josefa Zumra k Lubošovým šedesátinám ve Filosofickém časopisu 1995, jako doklad, že našeho tehdejšího vedoucího katedry si vážili nejen filosofové z Brna. Luboš se narodil ve stejném roce jako já, ale středoškolská studia stihl dokončit o rok dříve. Tak se stalo, že jsem se s ním v roce 1950 na Filosofické fakultě setkal jako s učitelem- -asistentem (na jeho přednášce z etiky) a on se mnou jako s jedním ze svých prvních univerzitních posluchačů filosofie. Když (...) jsem s ním od roku 1954 působil na jedné katedře, setkávali jsme se nejen „služebně”, ale i jako kamarádi mimo školu; nezapomenutelné mi zůstávají např. naše zájezdy na slovenskou chalupu k Pavlu Páclovi, kde jsem se utvrzoval v poznání, jak přirozeně Luboš umí být výborným společníkem i v takovém prostředí (nejen při karetních hrách, ale i když jsme se snažili přispět k údržbě Pavlovy chalupy a k její přípravě na zimní období). Pokusil jsem se povědět pár slov o Lubošově vztahu k rodině, v níž se narodil, k jeho vlastní rodině, k rodnému kraji, a ovšem i Lubošovi učiteli, všemi studenty oblíbeném a váženém. Muselo - bohužel - nakonec dojít i na slova obdivu k jeho statečnému zápasu s nemocí, které posléze podlehl. (shrink)

Niniejszy artykuł miał na celu ukazanie zmian zachodzących na przełomie wieków w ocenie wartości utworów literackich. Punktem wyjścia stało się subiektywne odbieranie pojęcia „moralność“. Autor przedstawia kryteria kwalifikujące utwór literacki jak o sztukę lub niesztukę, uwzględniając przy tym obowiązujące w danym okresie reguły prawne, a także związaną z nimi cenzurę. Opierając się n a przykładach, ukazuje, że treść utworu czasami niemoralna czy wręcz pornograficzna nic ma wpływu na wartości literackie i może nawet przysłużyć się sztuce, nauce, celom badawczym czy też (...) pedagogicznym. (shrink)

Celem artykułu jest zagadnienie medialnego wizerunku kardynała Stefana Wyszyńskiego (1901–1981) stworzonego na potrzeby kultury popularnej w trzech filmach fabularnych: _Prymas. Trzy lata z tysiąca _Teresy Kotlarczyk, _Wyszyński – zemsta czy przebaczenie _Tadeusza Syki oraz _Prorok _Michała Kondrata. Filmy, z uwagi na fakt pokazywania osoby powołanej do stanu duchownego, kapłana Kościoła katolickiego poświęcającego się działalności religijnej, spełniają kryteria kina o tematyce religijnej. Podjętym zagadnieniem badawczym stało się ustalenie, czy filmowe produkcje o kardynale Wyszyńskim są filmowymi hagiografiami beatyfikowanego Prymasa Tysiąclecia, konfesyjnym kinem (...) religijnym czy też jedynie nawiązują do jego biografii. (shrink)

Głównym przedmiotem badań jest sens nadawany idei sprawiedliwości społecznej w katolickiej nauce społecznej. Równie ważną kwestię stanowi to, jaki wpływ wywiera jej rozumienie na koncepcję wspólnoty politycznej. Doktryna katolicka została w tej dziedzinie zestawiona z, jedynie szkicowo zarysowanymi, rozstrzygnięciami w innych tradycjach refleksji społecznej. Punktem odniesienia były propozycje zawarte w myśli liberalnej i lewicowej. Z racji rozległości tematyki konieczne stało się ograniczenie do prezentacji jedynie wybranych wątków tego zagadnienia.

Ve své práci se autor zamýšlí nad používáním metod exaktních věd v ekonomii. Upozorňuje na problémy dnešních ekonomik vyvolané hospodářskou recesí a nalézá ideje, jimiž bylo dnešní ekonomické uvažování ovlivněno. Pouští se do analýzy racionalistického myšlení 19. století, které stálo za změnou obsahu výrazu "věda" a zamýšlí se nad následky, které to pro budoucí vývoj mělo. Dále analyzuje hloubku ovlivnění ekonomie exaktními vědami a svá zjištění demonstruje na příkladu laureátů Nobelových cen za ekonomii. Zjišťuje, že některé ceny byly uděleny spíše (...) za aplikaci matematických metod a pokusů o kvantifikaci, nežli za skutečnou analýzu lidského jednání. V druhé části práce se autor zamýšlí nad možnostmi vytváření svobodnější a "spravedlivější" společnosti a možnostmi vědců v této oblasti. Analyzuje činnost plánovačů a podstatu liberálního řádu. (shrink)

The article is an attempt to place Czesław Miłosz in the tradition of Gnosticism and Manichaeism, to recall the Nobel Prize winner’s literary fascinations which have especially influenced his poetry, as well as to show a possible way of interpretation of his works. The starting point for further discussion is the question posed by the Rev Józef Sadzik in Wstęp (the Preface) to Ziemia Ulro (The Land of Ulro): “co stało się z kulturą europejską w jej «romantycznym przesileniu»” (What has (...) become of European culture at the time of its «Romantic turning-point»), when, generally speaking, the spiritual and material elements separated? In the time when western civilization openly turned against its Christian roots, each artist connected with this cultural tradition was made to make choices. At that time Miłosz took to analysing the motif of unde malum (Where does evil come from?) and had a number of lectures on Dostojewski at the University of California. This led him to the philosophy of Mani, who is widely regarded as the founder of Manichaeism. A volume of poems with the title Hymn o Perle (A Hymn to the Pearl), published by Miłosz in 1982, which, as the poet explains, directly alludes to the apocrypha of Gnostic origin, seems to support this supposition. The next stage consisted in the fusion of the two threads, that is to say, the Manichaean and the Gnostic motifs. The poet finds elements of Manichaeism and gnosis in works by Emanuel Swedenborg, William Blake, Adam Mickiewicz and his relative Oskar Miłosz. Czesław Miłosz seems to me to be the next link in the chain of the same philosophical and religions movement. (shrink)

Artykuł traktuje o współczesnym zakwestionowaniu nowożytnej wizji człowieka jako podmiotu. Ukazuje, w jaki sposób takie myślenie stało się swego rodzaju ponowoczesną dominantą, a odnosząc się do kilku konkretnych koncepcji filozoficznych, tłumaczy jak należy rozumieć idę „śmierć człowieka” i jakie są jej konsekwencje. W pierwszej części autor ukazuje, że nowożytne kreowanie podmiotu na szczególnego rodzaju suwerena, władcę siebie i świata, w konsekwencji doprowadza do jego „śmierci”. „Śmierci”, która w pewien sposób została sprowokowana przez samych rzeczników podmiotowości, przez ich pomysł ubóstwienia podmiotu, (...) uczynienia go absolutnie niezależnym, autonomicznym, niczym nieskrępowanym.W drugiej części, odwołując się do takich filozofów jak Nietzsche, Heidegger, Sartre, Derrida, Foucault, autor tłumaczy, z czym wiąże się ponowoczesna idea „śmierci człowieka”. Uzasadnia, że każdy z tych filozofów, porzucając metafizykę, kwestionując nowożytne rozumienie podmiotowości, proponuje wizję człowieka, który przestaje być „jakiś”, jakoś określony, stale obecny, zdefiniowany. Zgodnie z takim myśleniem człowiek staje się całkowicie nieokreślony. Na koniec, odwołując się do myślenia Michela Foucaulta, autor ukazuje istotne znamiona kultury, w której żyjemy, jako konsekwencje przyjęcia pewnych ponowoczesnych założeń w myśleniu o człowieku. Mówi więc o „kulturze niedialektycznej”, „kulturze dobrego funkcjonowania” oraz „kulturze oporu”. (shrink)