Wychodząc od metaforycznego (figuralnego) ujęcia problemu zła, w oparciu o wybrane przemyślenia Leszka Kołakowskiego, rozważania składające się na artykuł zmierzają do namysłu nad „złem w polityce” w sensie niedomagań i nadużyć wolności: pokus władzy autokratycznej i totalitarnej. Dotyczą antropologicznego i politycznego przekraczania granic wolności kosztem (aż do zniesienia) wolności innych. Evil Politics or Trouble with the Devil. Reflections on the Political Demonology of Leszek Kołakowski Proceeding from a metaphorical (figurative) account of the problem of evil, and based on Leszek Kołakowski’s (...) selected thoughts, this paper’s considerations aim to deliberate on “evil in politics” in the spirit of the shortcomings and excesses of freedom: namely, the lure of autocratic and totalitarian power. At issue is how the bounds of freedom are anthropologically and politically transgressed at the expense (to the point of abolishing) the freedom of others. (shrink)

The article deals with the philosophy of Nikolai Berdjaev, which he formulated between The Philosophy of Inequality and The New Middle-Ages. Berdjaev’s philosophy is analyzed in the context of the Russian Revolution of 1917 and its aftermath. The other point of reference is the crisis of culture and civilisation, which affected the West in the inter-war period. Berdjaev’s position has been interpreted in view of the archetypal myth of the struggle of the two principles, the principle of order and the (...) forces of destruction. This myth is tied to the millenialist world view. Berdjaev took an anti-utopian stance. He juxtaposed the utopian-revolutionary principle with the hierarchical-creative one. From this position he criticized among others democracy, liberalism and socialism. In the midst of the crisis of the 1920s he remarked the possibility of spiritual rejuvenation putting forward the concept of the New Middle-Ages. One can say that at that time Berdjaev’s philosophy evolved within the conservative-creative framework, from the utopia of conservatism to the utopia of ‘free creativity’. (shrink)

Podjęta w artykule problematyka dotyczy słynnej figury Wielkiego Inkwizytora, z którą spotykamy się w filozoficznych rozważaniach Józefa Tischnera; oczywiście, figury wprost zaczerpniętej z kart powieści Fiodora Dostojewskiego. Nie są to zresztą jedyne nawiązania myśli Tischnera do „imaginarium filozoficznego” twórcy Braci Karamazow. Warto zatem przyjrzeć się bliżej temu, co kryje się w „cieniu”, jaki roztacza wokół siebie Wielki Inkwizytor. Rozważania, nolens volens, muszą zatem dotyczyć „darów” Wielkiego Inkwizytora: pozornego dobra i pozornej wolności. Innymi słowy: zapytamy o postać Wielkiego Inkwizytora jako – (...) niepokojącą, wciąż groźną – „centralną postać nowożytnej filozofii władzy”. I Dostojewski, i Tischner przywołują bowiem pytania, które nie dają się prostym sposobem odsunąć i gestem tym niejako unieważnić, nadal stawiają nas przed niebezpieczeństwem „iluzji” politycznej, w której stawką pozostają najwyższe wartości. (shrink)

Książka zawiera: podsumowanie konferencji naukowej: Kraków, Uniwersytet Jagielloński 2004; pytanie o granice filozofii i różnice w jej rozumieniu; pytanie o specyfikę filozofii rosyjskiej na tle innych tradycji filozoficznych; pytanie o granice teoretyczne i polityczne, geograficzne, narodowe, mentalne; pytanie o rozumienie pojęcia "granica" w myśli rosyjskiej; pytanie o to, co rozumiemy przez pojęcie "Rosja", a co przez pojęcie "Europa"; teksty wybitnych uczonych i naukowe debiuty doktorantów.