Książka ta ukazała się jedyny raz w 1965 roku w Państwowym Wydawnictwie Naukowym. Z tamtego opracowania za uprzejmą zgodą PWN korzystamy, za co Wydawnictwu dziękujemy. Inicjatywa wznowienia Filozofii na rozdrożu w Wydawnictwie Naukowym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wiąże się nie tylko z obowiązkiem troski o dziedzictwo intelektualne założyciela toruńskiej filozofii, ale także z przekonaniem o ciągłej aktualności jego myśli tworczej oraz zdolności porządkowania i inspirowania myślenia filozoficznego młodszych badaczy. To, co ceni się od dziesięcioleci w pracach Tadeusza Czeżowskiego, to przecież niezwykła (...) zwięzłość i logika wykładu fundamentalnych problemow filozoficznych. Jego filozofia koresponduje - jak się przekonujemy - z głownymi nurtami i pomysłami filozofii XX wieku, wyrastając jednak ze źrodeł charakterystycznych dla Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, ktorej był wybitnym przedstawicielem. Wznawiamy więc książkę podsumowującą przemyślenia filozoficzne jej Autora, ktora w znacznej mierze i przede wszystkim jest - jak sugeruje jej tytuł - pracą o charakterze metafilozoficznym. Taki charakter ma zwłaszcza filozofia i metodologia nauki, a także koncepcja etyki naukowej. Czeżowski traktował przedmiot filozofii szeroko i w tym sensie widział w niej zespoł nauk filozoficznych, zaliczając do nich metafizykę, epistemologię, psychologię, etykę, estetykę, logikę i historię filozofii. Jakkolwiek dziedzinami tymi zajmował się z nierownym zaangażowaniem, łączył podejście merytoryczne, w aspekcie historycznym i empirycznym, z podejściem formalnym, kładąc nacisk na logiczny charakter struktur i procedur naukowego badania przedmiotu. Jan Woleński określił kiedyś Czeżowskiego koncepcję nauki jako „skrajnie logiczną", i idą śadem tej oceny, moża powiedzieć ż jest on typowym przedstawicielem polskiej filozofii logicznej. Z drugiej strony, nawiąująe do Franza Brentana, szerokie traktowanie dośiadczenia, rozciąająe je na sferęetyki i estetyki, wyrożia polskiego filozofa na tle skrajnie antymetafizycznych i antyaksjologicznych zwolennikow empiryzmu logicznego z kręu Koł Wiedeńkiego. MetodologicznąotwartośćCzeżwskiego na problemy egzystencjalno-moralne ceniono szczegolnie w nurcie etycznym i metodologicznym Lubelskiej Szkoł Filozoficznej. Wiele wybitnych umysłw wyrażł swąwdzięznośćintelektualnądla tekstow filozoficznych Tadeusza Czeżwskiego i moża miećuzasadnionąnadzieję ż nie sąoni ostatnimi. Do tych należątakż inicjatorzy wznowienia tej książi w 120. rocznicęurodzin jej Autora. Włodzimierz Tyburski, Ryszard Wiśniewski. (shrink)

INTRODUCTION The present volume offers a selection of papers written by Tadeusz Czezowski. one of the most prominent representatives of the Lvov-Warsaw ...

Every professional group in society gradually evolves its own set of rules of conduct, running along two lines, the technical and the moral, which together add up to constitute the particular ethics or deontology of that profession. This professional ethics is directly connected with the honour and dignity of the profession, and the person who breaks the rules imposed by the professional code disgraces the honour of his profession; to safeguard that honour, there are special corporational and disciplinary bodies known (...) as the Courts of Honour. (shrink)

Among ethical norms teleological and formal ones are distinguished. The former admit that a behaviour which tends to a realisation of a moral Good is ethical, and the latter determine an ethical behaviour as consonant to a norm. Teleological norms determine a behaviour showing its purpose, and the formal norms emphasize the relation to other people as their characteristics. The former determine a duty through the Good, the latter instead adopt the concept of duty as primordial. Therefore, the former may (...) be called axiological norms and the latter deontic ones. The deontic norms are either egalitarian, when they contain a postulate of equal rights: what I should have, under certain conditions, the same should have everybody when he fulfils these conditions, or elitarian, when they deny the postulate of egalitarism and grant larger rights to some chosen individuals or to some groups to a detriment of others. A possible third situation, when the rights of other people are considered to be above our owns can be connected with any of the two mentioned. A full system of norms should determine both a complex of Goods being aims of an ethical action and behaviour towards other individuals. It must contain, therefore, both axiological and deontic norms. In various ethics, in which only norms of one kind are specified, norms of the second kind are included in the former. (shrink)

Moral norms usually have the form of statements of obligation containing the words, ‚should’, ‚ought to’, ‚It is required … ‚, etc.; the form proper to a legal norm is the declarative sentence. In both these forms norms with good sense be preceded by the sing of assertion, ‚It is true that … ‚ and construed as a logically true statement affirming the existence of a duty or state of affairs ordained by a legislative institution. Hence, the contrary opinion denying (...) norms to be statements in the logical sense and attributing to them the function of command or recommendation, is incorrect: for, for a norm to be realized an additional act of decision motivated by a norm of either kind, is required. That decision is expressed by an imperative sentence, addressed to the person due to realize the norm. Occasionally imperative sentences replace a norm – as, eg., in the Decalogue; in such cases, they should be regarded as elliptic expressions with an implicit motivating norm understood. (shrink)

The article exposes the main theses of the ethical theory of Henryk Elzenberg, an eminent Polish philosopher and ethicist. The author outlines Elzenberg’s conception of ethics, the two types of values he differentiated, namely the „perfective” and the utilitarian, and the two ethical systems, the perfectionistic and the hedonistic, which characterises these two values. Finally, the author discusses the differentiation between goodness and beauty as the two perfective values as proposed by Elzenberg.