The starting point for the investigation in this paper is the following McKinsey-Tarski's Theorem: if f and g are algebraic functions (of the same number of variables) in a topological Boolean algebra (TBA) and if C(f)C(g) vanishes identically, then either f or g vanishes identically. The present paper generalizes this theorem to B-algebras and shows that validity of that theorem in a variety of B-algebras (B-variety) generated by SCI B -equations implies that its free Lindenbaum-Tarski's algebra is normal. This is (...) important in the semantical analysis of SCI B (the Boolean strengthening of the sentential calculus with identity, SCI) since normal B-algebras are just models of this logic. The rest part of the paper is concerned with relationships between some closure systems of filters, SCI B -theories, B-varieties and closed sets of SCI B -equations that have been derived both from the semantics of SCI B and from the semantics of the usual equational logic. (shrink)

The first part of the paper deals with some subclasses of B-algebras and their applications to the semantics of SCI B , the Boolean strengthening of the sentential calculus with identity (SCI). In the second part a generalization of the McKinsey-Tarski construction of well-connected topological Boolean, algebras to the class of B-algebras is given.

This paper deals with Boolean algebras supplied with an additional binary operation, calledB-algebras for short.The aim of the paper is to generalize some theorems concerning topological Boolean algebras to more comprehensive classes ofB-algebras, to formulate fundamental properties ofB-algebras, and to find more important relationships of these algebras to other known algebras.

Jan Jakub Rousseau broni wolności człowieka w wymiarze indywidualnym i społecznym. Podstawą wolności jest wolność naturalna, właściwa człowiekowi pierwotnemu, żyjącemu w stanie natury. Wolność pierwotna jest posłuszeństwem wobec praw natury. W sferze społecznej odpowiada jej wolność jako posłuszeństwo woli powszechnej, przejawiającej się w prawie. W życiu osobistym wolność polega na wyrzeczeniu się sztucznych potrzeb.

W niniejszym artykule bronię fenomenologicznego argumentu za nieśmiertelnością świadomości. W szczególności polemizuję z możliwymi zarzutami, jakie można postawić przedstawionej argumentacji: między innymi z domniemanych faktów nieświadomości, z rozróżnienia na „byt” i „zjawisko”, z rozróżnienia na wyobrażanie sobie i pomyślenie sobie, z domniemanego pomieszania poziomów języka/myśli, z domniemanych szokujących implikacji (bycie Bogiem, negacja elementarnej wiedzy przyrodniczej z zakresu np. paleobiologii czy neurobiologii, brak wyjaśnienia zła śmierci).

Autor artykułu broni tezy, że niektóre systemy obliczeniowe mogą mieć własności semantyczne. Wskazana została klasa systemów obliczeniowych, w których reprezentacje mogą mieć przynajmniej dwie własności: własność odnoszenia się do obiektów (desygnowanie) i własność wspomagania rozpoznawania obiektów oznaczanych przez daną reprezentację (konotowanie). Autor argumentuje także, że własności semantyczne reprezentacji nie zależą wyłącznie od architektury systemów obliczeniowych, w których te reprezentacje występują. Konkretna architektura obliczeniowa nie jest czynnikiem kluczowym, a bodaj najmniej istotne są same rodzaje struktur danych, które mają mieć własności desygnowania (...) czy konotowania. Własność desygnowania czy konotowania nie musi być zlokalizowana w samych reprezentacjach, może być własnością wyższego rzędu, powstającą w mechanizmie wyższego poziomu. Własności semantyczne reprezentacji mogą być wielorako realizowane. Systemy klasyczne, koneksjonistyczne czy też hybrydowe mogą równie dobrze mieć własności semantyczne, jak ich nie mieć. (shrink)

Działanie Boga a prawa przyrody: odpowiedź Łukasiewiczowi W odpowiedzi Łukasiewiczowi na Opatrzność Boża a przypadek w świecie bronię trzech wniosków. Po pierwsze, stanowisko nazwane przez niego „deizmem epistemicznym” staje przed wyzwaniami ze strony fizyki, których często się nie zauważa. Po drugie, jeśli teiści opowiadający się za argumentem celowościowym opartym na tzw. delikatnym dostrojeniu nie mają racji, to nie ma jej również większość fizyków, która uważa, że delikatne dostrojenie wymaga wyjaśnienia. Po trzecie, nie wszystkie prawa przyrody są warunkowe w takim sensie, (...) jaki przyjmuje Łukasiewicz. Na szczęście rozróżnienie między prawami a nienomologiczną informacją pozwala na rozszerzenie jego modelu działania Boga. (shrink)

Celem artykułu jest prezentacja, porównanie oraz analiza krytyczna dwóch współczesnych wersji zasady niezależności świadomości od substratu. Pierwsza z nich pochodzi od Davida Chalmersa, druga od Maxa Tegmarka. Obaj autorzy dopuszczają możliwość istnienia sztucznej świadomości oraz zakładają, że przeżycia świadome mogą zostać zrealizowane na bazie niebiologicznego substratu. Chalmers jednak broni stanowiska antyfizykalistycznego, a nawet pewnej wersji panprotopsychizmu. Tegmark zaś jest zwolennikiem fizykalistycznie interpretowanej teorii emergencji. W końcowej części artykułu przedstawiam oraz oceniam Paula Thagarda argument przeciwko zasadzie niezależności od substratu. Konkluzja, jaką (...) formułuję w zakończeniu, głosi, że wciąż brakuje nam danych empirycznych, by rozstrzygnąć toczący się spór. (shrink)

Artykuł dotyczy problemu dobra i wartości w myśli Osho. Nawiązując do prac tego hinduskiego guru i filozofa, autor rekonstruuje kolejno sposób ich poznania oraz sposób ich istnienia. Broni tezy, że w myśli Osho analiza kryteriów dotyczących poznania wartości poprzedza jego refleksję na temat ich ontycznego statusu. Dobro i wartość mają bowiem charakter egzystencjalny i nie są przedmiotem poznania teoretycznego ani przedmiotem języka deskrypcyjnego, lecz stanowią rezultat relacyjno-subiektywnego sposobu ich ujmowania. Autor dowodzi, że w myśli Osho jest to zamierzona strategia, ponieważ (...) dzięki temu nie abstrahuje się ani od podmiotowego zaangażowania, ani od empirycznego konkretu sytuacji, w jakiej znajduje się podmiot. (shrink)

W artykule dyskutowana jest problematyka genezy wglądu z odniesieniem do klasycznych koncepcji wglądu w psychologii postaci i nawiązującej do niej filozoficznej koncepcji wglądu Bernarda J.F. Lonergana. Przyjmują one, że wgląd jest uwarunkowany przez przygotowujące go procesy nieświadome. Teza o podstawowej roli nieświadomości w powstawaniu wglądu wymaga ustosunkowania się do istotnych problemów podejmowanych przez Stanisława Judyckiego w kontekście epistemologii przy charakterystyce nieświadomości: 1) czy ma sens przyjmowanie istnienia nieświadomych stanów mentalnych, niedostępnych w drodze introspekcyjnej, które mimo to są wyposażone w określone (...) treści intencjonalne?; 2) czy działanie nieświadomości jako mechanizmu powstawania wglądu unieważnia podmiotowość (autonomię) poznającego? Artykuł przedstawia argumenty na rzecz takich odpowiedzi na postawione pytania, które pozwalają utrzymać tezy na temat genezy wglądu przedstawione przez klasyczne koncepcje wglądu, tj. broni intencjonalności nieświadomych procesów przygotowujących wgląd oraz niedestrukcyjnego charakteru nieświadomych procesów wglądotwórczych wobec podmiotowości poznającego. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest paradoks fikcji. Prezentuję wybrane najważniejsze próby jego wyjaśnienia i rozwiązania. Twierdzę, że ów paradoks wynika z przyjęcia silnego założenia, że do powstania reakcji emocjonalnej niezbędne jest przekonanie o realnym istnieniu czegoś. Przekonanie to wcale nie jest jednak konieczne — można bać się, że p, a równocześnie nie mieć silnego przekonania, że p. Wystarczy posiadać określoną myśl. Bronię tezy, że nasze reakcje emocjonalne zapośredniczone są przez umysł i jego reprezentacyjno-treściowe wyposażenie. Ze względu na skromne piśmiennictwo poświęcone temu tematowi (...) w języku polskim artykuł został napisany w języku rodzimym autora. Artykuł ma zatem charakter edukacyjny i przede wszystkim popularyzacyjny. (shrink)

W wywiadzie z Karlem-Otto Aplem, jaki przeprowadził i w roku 1987 opublikował Florian Rötzer, omówionych zostało szereg wątków rozwijanej przez Apla filozofii transcendentalno-pragmatycznej. Wywiad ukazuje, co było przedmiotem głównych sporów i dyskusji prowadzonych w owym czasie przez tego obrońcę rozumu i racjonalistycznej tradycji w filozofii, który występował przeciwko wszelkiemu radykalnemu sceptycyzmowi i znany był przede wszystkim jako filozof broniący tezy o potrzebie i o możliwości dostarczenia uzasadnienia ostatecznego. Karl-Otto Apel wyjaśnia w tym wywiadzie, jak należy tę tezę rozumieć oraz na (...) czym polega ostateczne uzasadnienie transcendentalno-pragmatyczne. W wywiadzie wyjaśnione też zostaje, czym jest argument z performatywnej samozaprzeczalności, który wykorzystywany jest w procedurze ostatecznego uzasadniania. W swych odpowiedziach Apel odnosi się do krytyk kierowanych pod adresem etyki dyskursowej, jej „formalizmu” o kantowskiej proweniencji ; krytyczne uwagi kieruje pod adresem rzeczników postnowoczesności i postmodernizmu. W swych wywodach Apel broni uniwersalistycznej etyki oraz Kantowskiego, czysto formalnego obrazu człowieka jako obrazu, który zarazem stwarza warunki dla kulturowego pluralizmu oraz swobodnego artykułowania niezgody, a także dla poszukiwania konsensu. (shrink)

W artykule autor analizuje teorię autorytetu przedstawioną przez Trinkaus Zagzebski. Teoria ta podkreśla rolę zaufania w uzasadnianiu zdań, m.in. wskazując na ograniczenia stanowiska egoizmu poznawczego, dla którego ideałem jest sytuacja, w której podmiot, uzasadniając swe przekonania, polega tylko na własnych zdolnościach poznawczych. Trinkaus Zagzebski broni uniwersalizmu poznawczego, wg którego już sam fakt, że osoba x, głosi że p, jest prima facie racją za p. W tekście autor wskazuje na słabe punkty uniwersalizmu i konkluduje, że albo uznamy to stanowisko z jego (...) konsekwentnym odrzuceniem tezy o równości podmiotów poznających, albo też mimo wszystko opowiemy się za egoizmem poznawczym. Autor uznaje przy tym, że amerykańska filozofka daje nam wskazówki, jak ulepszyć owo stanowisko, by nie prowadziło ono do twierdzeń sprzecznych z intuicją. (shrink)

Przekonania samolokalizujące stanowią problem dla popularnej koncepcji przekonań, wedle której przekonania są dwuargumentową relacją między podmiotem a sądem. Koncepcja ta nie potrafi wyjaśnić doniosłości poznawczej tych przekonań dla podmiotu, a co za tym idzie ich związku z zachowaniem. Wydaje się, że przekonania samolokalizujące nie są redukowalne do przekonań jednostkowych, ponieważ podmiot może mieć przekonanie jednostkowe na swój temat, nie mając odpowiedniego przekonania samolokalizującego. David Lewis, John Perry oraz Robert Stalanker zaproponowali różne rozwiązania tego problemu. Stalnaker – w przeciwieństwie do Lewisa (...) i Perry’ego – broni tradycyjnej koncepcji przekonań. Propozycja Stalnakera opiera się na założeniu, że każdy rodzaj niewiedzy dotyczącej własnego usytuowania w świecie można przedstawić jako niewiedzę dotyczącą tego, który świat jest światem rzeczywistym. Zdaniem Clasa Webera, którego argumentację omawiam, strategia ta zawodzi. (shrink)

Artykuł rewiduje stworzoną przez Roberta L. Selmana teorię przyjmowania perspektyw przez umysł w kontekście koresponujących z nią tradycji, takich, jak fenomenologia i filozofia umysłu. Uwzględnia implikacje owej teorii w etyce. Przyjmowanie perspektyw to jedna ze zdolności poznawczych, rozwijających się w toku ontogenezy. Autorka broni koncepcji “autonomicznej współzależności”, która pozwala Selmanowi odróżnić interaktywność ludzkiego od zdolności formułowania niezależnych sądów przez podmiot moralny. Elastyczny, interaktywny umysł nie oznacza otwarcia na ekspansję innych; z kolei jego izolacja w formacie „egoligicznym” nie chroniłaby przed taką (...) ekspansją. Przeciwnie: jakość relacji międzyludzkich zależy od tego, jak postrzegamy i rozumiemy innych, uwzględniając owo intersubiektywne poznanie we własnym zachowaniu. (shrink)

Artykuł poświecony jest sposobom indywidualnego sprostania warunkom tego, co społeczne. Autor broni tezy, iż tylko indywidualna odpowiedź mędrca — geniusza — zasługuje na zainteresowanie jako ta, dzięki której możliwe jest sprostanie tym warunkom. Bagaż metafizycznych symbolizacji wspólnotowych jest przeszkadzającym w myśleniu balastem — jednakże tylko geniusz, mimo iż dzieli się ową wiedzą z innymi ,jest w stanie tego dokonać. Autor posługuje się przykładem mitu śmierci Homera oraz Platona relacją z obrony Sokratesa.

Książka ukazała się jako drugi tom w nowo utworzonej serii Contemporary Debates in Philosophy, której patronuje wydawnictwo Blackwell Publishing Ltd, dobrze znane na rynku wydawnictw naukowych o charakterze przeglądowym czy quasi-encyklopedycznym. Ideą przewodnią serii jest udostepnienie studentom oraz wykładowcom forum filozoficznego, które dałoby im możliwość w pewien sposób włączyć się w dyskusje żywo podejmowane we współczesnej zachodniej filozofii. Jednakże autorzy są świadomi pewnej specyficznej trudności, jaką niesie dzisiaj filozofia, szczególnie, gdy chce się ją zaprezentować studentom. Chodzi tutaj o mniej lub (...) bardziej uzasadnione wrażenie, że każdy filozof rozumie terminy i problemy filozoficzne na swój sposób. To pociąga za sobą sytuacje, w których debaty wydają się tylko pozorne, 'gdyż jedni filozofowie atakują pozycje, których nikt nie broni, a drudzy bronią pozycji, których nikt nie atakuje'. Aby zapobiec takim paralelnym monologom i bezpośrednio zderzyć kontrastujące pozycje w ich całej mocy, autorzy przyjęli szczególną metodę. (shrink)

Author: Starzyńska-Kościuszko Ewa Title: BRONISŁAW F. TRENTOWSKI – “POLISH HEGEL”, “POLISH SCHELLING” OR “POLISH KRAUSE” (Bronisław F. Trentowski – „polski Hegel”, „polski Schelling”, „polski Krause”) Source: Filo-Sofija year: 2005, vol:.5, number: 2005/1, pages: 125-138 Keywords: TRENTOWSKI, HEGEL, SCHELING, KRAUSE Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:In this article author wanted to answer a question: Is Trentowski an original thinker or Polish imitator of Hegel’s, Schelling’s and Krause’s philosophy? Referring to existing settlements (...) and analyses, author finds that Trentowski was the original thinker. He criticized and carried on a controversy with Hegel, Schelling and Krause. What is more, Trentowski always modified their ideas in a very creative way. (shrink)

Niniejszy artykuł stanowi polemikę z esejem Saula Smilansky’ego pt. O wątpliwej warości moralnej pewnych rozpowszechnionych form modlitwy. Według Smilansky’ego niektóre modlitwy prośby, a zwłaszcza modlitwy o czyjeś dobra kosztem kogoś innego, są niemoralne. Zgadzam się, że nie każda modlitwa jest moralnie akceptowalna, lecz jednocześnie argumentuję, że jego uzasadnienie tej tezy zakłada lub zawiera fałszywe przesłanki. W szczególności formułuję cztery zastrzeżenia (lub zarzuty) wobec jego argumentu: (i) punktem wyjścia filozofii modlitwy powinny być nie prywatne przekonania filozofa, lecz (w przypadku braku empirycznej (...) wiedzy o modlących się ludziach) ortodoksja lub ortopraksja określonej religii (zastrzeżenie metodologiczne); (ii) modląca się osoba (zwłaszcza w trudnej sytuacji życiowej) nie rozważa konsekwencji wysłuchania swej modlitwy (zastrzeżenie psychologiczne); (iii) zgodnie z modelem biblijnym każda modlitwa prośby zawiera warunek ‘jeśli Bóg chce’ (zastrzeżenie teologiczne); (iv) pomimo (reprezentowanej przez Smilansky’ego) powszechnej opinii, modlitwa prośby nie jest działaniem w zwykłym znaczeniu tego słowa (zastrzeżenie ontologiczne). Tej ostatniej tezy bronię, posługując się rozróżnieniem Charlesa Taliaferro na Świat Omodlony i Świat Nieomo- dlony. Poza tym próbuję podać własne kryterium moralności modlitwy prośby: modlitwa taka jest moralnie dobra, jeśli buduje pozytywną relację z Bogiem lub innymi ludźmi oraz jest wypowiadana wraz z uzupełnieniem ‘Boże, bądź wola Twoja!’. (shrink)

Artykuł jest tekstem dyskusyjnym. W dyskusji z tekstem poruszającym problemy semiotyczne (polisemia, nieostrość, zależność kontekstowa) omawiam i dyskutuję zarzuty kierowane pod adresem semiotyki jako narzędzia pozwalającego kształtować odpowiednie sprawności językowe, w kontekście postulatu krytycyzmu. Akceptuję opinie autorki tekstu o ograniczonych możliwościach w tym zakresie. W dyskusji z tekstami dotyczącymi filozofii religii bronię jej statusu jako uprawnionej subdyscypliny filozoficznej. Poddawane są także dyskusji szczegółowe kwestie z zakresu filozofii religii (m.in. problem wszechmocy). Bronię charakteru filozofii religii jako dyscypliny innej niż teologia i (...) nie dającej się zredukować do metafizyki. (shrink)

Artykuł ukazuje polityczność ontologicznego systemu Benedykta Spinozy na przykładzie pojęcia conatus (pragnienia). Autorka broni spójności myśli niderlandzkiego myśliciela polemizując z interpretacją Leszka Kołakowskiego, podług której system Spinozy charakteryzują nieprzezwyciężalne antynomie jednostki i nieskończoności. Jak zostaje wykazane w tekście artykułu, dostrzeżenie fundamentalnie politycznego charakteru ontologicznych pojęć Spinozy pozwala przekroczyć owe antynomie w kierunku spójnej i klarownej interpretacji. Skupiając ciężar wywodu na pojęciu conatus, autorka poddaje analizie dwie antynomie Kołakowskiego. Pierwsza z nich dotyczy problemu trwania i jednostkowości i przedstawia pozorną sprzeczność pomiędzy (...) zasadą samozachowania indywiduów a niepodzielnością substancji. Druga zaś, dotyka kwestii ściśle etycznej – rzekomej niezgodności pomiędzy pragnieniem zachowania się w swym istnieniu a pragnieniem intelektualnej miłości Boga. Autorka wykazuje, że podstawą obydwu antynomii jest zapoznanie polityczności pojęcia conatus, a wraz z nim politycznego wymiaru Etyki. (shrink)

Z wielu kwestii, które Jacek Wojtysiak podjął w swojej nowej książce Między ukryciem a jawnością (2023), na szczególną uwagę zasługuje polemika z Johnem L. Schellenbergiem, dotycząca problemu Bożej ukrytości. J.L. Schellenberg w pomysłowy sposób chce pokazać, że samo istnienie ateistów wystawia na próbę prawdziwość tezy o istnieniu osobowego Boga. W odpowiedzi Wojtysiak odwraca argument J.L. Schellenberga, twierdząc, że powszechność wiary wystawia na próbę przekonanie ateisty. Celem artykułu jest wykazanie, że tak jak właściwym wnioskiem argumentu J.L. Schellenberga nie jest teza ateistyczna, (...) tak samo argument J. Wojtysiaka tak naprawdę nie broni teizmu. O obu argumentach należałoby raczej powiedzieć, że są to rozumowania, które wspierają ultymizm. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiam argument J.L. Schellenberga z „Bożej ukrytości” oraz rekonstruuję argumentację J. Wojtysiaka z „wielkiego faktu wiary”. W drugiej części próbuję pokazać, że istnienie niemoralnych wierzących podważa tezę o powszechności wiary w teistycznego Boga. W trzeciej części przedstawiam oba argumenty jako wspierające tezę ultymizmu. (shrink)

W niniejszym artykule analizuję koncepcję Arystotelesa dotyczącą wymagań epistemicznych koniecznych do identyfikacji czynów moralnie dobrych. W Etyce Nikomachejskiej, Arystoteles zdaje się twierdzić, że jesteśmy w stanie rozpoznawać takie czyny, nie mając wiedzy o tym, dlaczego są one dobre. Inne twierdzenia zawarte w tych dziele, nie pozwalają jednak na bezkrytyczne przyjęcie tej tezy. Zdaniem Johna McDowella, Arystoteles uważał, iż dobro etyczne czynu jest zależne od kontekstu. Gdyby tak było, by rozpoznać dany czyn jako dobry, musielibyśmy wiedzieć jakie cechy danej sytuacji czynią (...) go dobrym. Bronię tezy, że nawet jeśli dobro czynu byłoby zależne od kontekstu, Arystoteles nie uważałby znajomości tego kontekstu za jedyny sposób rozpoznania czynu jako dobry. By tego dowieść, sięgam do dorobku współczesnej filozofii. Realizm wewnętrzny Hilarego Putnama pozwala wyjaśnić w jaki sposób podmiot rozpoznaje egzemplarze należące do danego rodzaju naturalnego, bez znajomości definicji tego rodzaju naturalnego. David Charles pokazuje, że Arystoteles podziela podobny pogląd, choć nie uważa, że podmiot musi zakładać, iż istnieje definicja danego rodzaju. Twierdzę, że ten aspekt teorii Arystotelesa może być zastosowany także do identyfikacji czynów moralnie dobrych. Jednostka może rozpoznawać dobre czyny jako czyny konieczne do prowadzenia cnotliwego życia. Nie musi wiedzieć dlaczego określone czyny są dobre. Wystarczy, że ma wizję dobrego życia, którą – jak twierdzi Arystoteles – może rozwinąć poprzez naśladowanie tych, którzy mają „oko doświadczenia”. (shrink)

Artykuł ukazuje polityczność ontologicznego systemu Benedykta Spinozy na przykładzie pojęcia conatus. Autorka broni spójności myśli niderlandzkiego myśliciela polemizując z interpretacją Leszka Kołakowskiego, podług której system Spinozy charakteryzują nieprzezwyciężalne antynomie jednostki i nieskończoności. Jak zostaje wykazane w tekście artykułu, dostrzeżenie fundamentalnie politycznego charakteru ontologicznych pojęć Spinozy pozwala przekroczyć owe antynomie w kierunku spójnej i klarownej interpretacji. Skupiając ciężar wywodu na pojęciu conatus, autorka poddaje analizie dwie antynomie Kołakowskiego. Pierwsza z nich dotyczy problemu trwania i jednostkowości i przedstawia pozorną sprzeczność pomiędzy zasadą (...) samozachowania indywiduów a niepodzielnością substancji. Druga zaś, dotyka kwestii ściśle etycznej – rzekomej niezgodności pomiędzy pragnieniem zachowania się w swym istnieniu a pragnieniem intelektualnej miłości Boga. Autorka wykazuje, że podstawą obydwu antynomii jest zapoznanie polityczności pojęcia conatus, a wraz z nim politycznego wymiaru Etyki. (shrink)

Świadomość, wolna wola i jaźń to kanoniczne zagadnienia filozoficzne od setek lat frapujące kolejne pokolenia uczonych. Podjął je również współczesny brytyjski filozof analityczny Galen John Strawson (ur. 1952), który w trakcie czterdziestoletniej kariery poświęcił tym tematom liczne książki i artykuły. Jego myśl wyróżnia się odwagą, z jaką broni niepopularnych w nurcie filozofii anglosaskiej poglądów, takich jak panpsychizm, koncepcja pojęciowej sprzeczności moralnej odpowiedzialności czy teoria krótkotrwałych jaźni. Choć pomysły te wzbudzają wiele głosów polemicznych, mają coraz większe znaczenie w najnowszych debatach. Celem (...) książki jest krytyczne przedstawienie poglądów Strawsona odnoszących się do tytułowych kwestii. Monografia zarysowuje zarazem szerszy kontekst historycznych i współczesnych dyskusji. Nie jest ona zatem wyłącznie streszczeniem idei Brytyjczyka, ale także próbą wskazania ich miejsca we współczesnych sporach, a ponadto – odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odgrywa filozofia Strawsona w analitycznej metafizyce. (shrink)

Artykuł prezentuje w ujęciu historycznoliterackim powieść szpiegowską okresu PRL. Analiza książek z serii „Labirynt” wskazuje, że funkcja propagandowa dominuje w nich nad rozrywkową, co jest charakterystyczne dla różnych obszarów kultury popularnej w PRL. Serię „Labirynt” wydawało w latach 1957–1991 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Ukazywały się w niej „zwykłe” powieści milicyjne, ale przede wszystkim powieści szpiegowskie. Podobnie jak powieść milicyjna, również powieść szpiegowska w PRL obok funkcji rozrywkowej musiała spełniać funkcję propagandową. Przejawia się to m.in. nawiązaniem do konwencji wczesnych powieści szpiegowskich (...) w literaturze europejskiej z przełomu XIX i XX wieku, czyli przedstawianiem PRL jako kraju, który tylko broni się przed szpiegami, sam natomiast nie wykrada tajemnic innych państw. Równie daleki od rzeczywistości i wyłącznie propagandowy był obraz Polski jako kraju wytwarzającego liczne wynalazki i technologie, na które polują szpiedzy z Zachodu. Propagandowy charakter ma też obraz wroga i skontrastowany z nim wizerunek własnych agentów. Szpiedzy z BND czy CIA nie cofają się przed morderstwami, są bezwzględni także dla swoich współpracowników i ogólnie reprezentują bardzo niski poziom moralny. Często są byłymi nazistami, a zależy im tylko na zarobku. Z kolei funkcjonariusze kontrwywiadu PRL to ludzie ideowi, z oddaniem służący ojczyźnie, przewyższający pod każdym względem swych przeciwników, także na płaszczyźnie życia prywatnego. Każda z tych historii kończy się oczywiście zwycięstwem „naszych” i – podobnie jak powieść milicyjna – nie pozostawia czytelnikowi żadnych wątpliwości co do tego, po czyjej stronie są w tym konflikcie wszystkie racje – zarówno polityczne, jak i moralne. (shrink)

Artykuł, opublikowany po raz pierwszy w 1979 r., jest jednym z najczęściej cytowanych tekstów filozoficznych z drugiej połowy XX wieku. Tekst Bernarda Williamsa zainicjował kilka ważnych debat, toczących się do dziś w etyce i filozofii działania. Zaproponowana przez niego interpretacja pojęcia racji działania jest, z jednej strony, niezwykle wpływowa, ale z drugiej bardzo niejednoznaczna i często krytykowana. Williams broni stanowiska, które z czasem zaczęto określać jako internalizm racji: pewne względy są racjami działania dla danego podmiotu tylko wtedy, gdy mają ścisły (...) związek z "subiektywnym układem motywacyjnym" tego podmiotu, czyli z jakimiś aspektami jego psychiki, charakteru, celów, pragnień, planów, relacji z innymi itd. Stwierdzenie, że ktoś ma rację, by coś zrobić (a jeśli uznajemy, że jest to racja przeważająca - to, że powinien to coś zrobić), znaczy więc wedle tego stanowiska tyle, że ten ktoś jest w stanie być motywowany, by to coś zrobić. W przeciwieństwie do tego stanowisko określane obecnie ako eksternalizm racji głosi, że pewne względy mogą być racjami działania dla danego podmiotu także wtedy, gdy odwołują się do niezależnych od jego układu motywacyjnego własności świata. Williams wychodzi od modelu działania nawiązującego do koncepcji Hume'owskiej, następnie przedstawia jego bardziej rozbudowaną wersję, omawia rolę namysłu, naturę potrzeb, a także przedstawia argument za internalizmem racji, określany jako argument z wyjaśniania działania. Głosi on, że nawet gdyby istniały zewnętrzne racje działania, niezwiązane z subiektywnym układem motywacyjnym danego podmiotu, to odwołanie się do nich nie byłoby w stanie wyjaśnić, dlaczego dany podmiot postąpił tak, a nie inaczej, gdyż "nic nie jest w stanie wyjaśnić (zamierzonych) działań podmiotu za wyjątkiem czegoś, co motywuje go działania". (shrink)

Artykuł konfrontuje stanowisko Stanisława Judyckiego na temat prawdy ze zjawiskiem post-prawdy. Stanisław Judycki broni koncepcji prawdy radykalnie obiektywnej, lokalizując nośniki prawdziwości w boskim umyśle. Słabą stroną takiego stanowiska jest między innymi brak wyjaśnienia zjawiska post-prawdy. Autorka twierdzi, że trzeba odróżnić prawdę idealną i prawdę społeczną, ponieważ post-prawda jest generowana na poziomie prawdy społecznej i żywi się brakiem rozróżnienia tych dwu warstw. Zjawisko post-prawdy wyjaśnia się na gruncie konsensualnej teorii prawdy (Bufacchi 2021) jako konstruowanie alternatywnego konsensusu, które odbywa się w atmosferze (...) podważania znaczenia prawdy (i jest czymś innym niż kłamstwo lub ignorancja). Autorka uważa, że lepsze w tym kontekście jest pojęcie społecznego konstruktu niż pojęcie konsensusu. Podziela jednak opinię Bufacchiego, że lekarstwem na post-prawdę jest odrzucenie binarnego podziału na prawdę i post-prawdę (prawdy uznawane przez ludzi są też społecznymi konstruktami) oraz zastępowanie w miarę możliwości słowa „prawda” terminami odnoszącymi się do ludzkich ocen i czynności poznawczych. (shrink)

Artykuł stanowi odpowiedź na dziesięć tekstów, w których zgłoszono zarzuty lub uwagi do mojej książki Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej (Wojtysiak 2023). Odpowiedź podzieliłem na trzy grupy tematyczne: teistyczny argument z wielkiego faktu wiary, krytyka ateistycznego argumentu ze zła oraz obrona religii z jej testymonialnego charakteru. W pierwszej części artykułu bronię tezy, że mój teistyczny argument z wielkiego faktu wiary jest, pomimo wysuniętych trudności i dzięki jego ulepszeniom, silniejszy od (sformułowanego przez J.L. Schellenberga) ateistycznego (...) argumentu z faktu niewiary. Wciąż uważam, że teizm najlepiej wyjaśnia fakt powszechności i trwania wiary w Boga lub „czegoś” do Niego podobnego. W drugiej części artykułu uzasadniam tezę, że właściwie rozumiana zasada łaski kreacyjnej zarówno pozwala spodziewać się zła w świecie (w podobnym stopniu co ateizm), jak i nie narusza naszych intuicji na temat dobroci Boga. Dodatkowo bronię racjonalności wiary w stan „pierwotnej sprawiedliwości”. W trzeciej części podtrzymuję swoje przekonanie, że religia jest jedną z tych dziedzin życia, w których jesteśmy skazani na wiedzę testymonialną. Dlatego religia ma prima facie wartość poznawczą. (shrink)