Bilimi ve bilimsel bilgiyi kültür, değer ve öznel yargılardan izole ederek nesnel bir şekilde ortaya koyabilmeye yönelik hararetli tartışmaların yaşandığı yirminci yüzyıl bilim anlayışının temel gayesi, deney ve gözleme tabi olabilecek fiziki dünyadaki olguları, mantıksal çözümlemeye tabi tutarak birleştirilmiş bilime ulaşmaktır. Bu amaca giden yolda olgulara dayanmayan ve sınanamayan her türlü metafizik öge yok sayılır. Bilimsel bilginin sadece deney ve gözleme tabi olana, diğer bir deyişle olgu verilerine dayandığı iddiasını taşıyan bu düşünce sistemi, özellikle Viyana Çevresi üyeleri tarafından benimsenmiştir. Bu (...) bakımdan Çevre üyelerinin bilimsellik anlayışındaki temel ölçüt olgulara dayanan önermelerin ya da yargıların doğrulanabilmesidir. Bilimsel bilginin sadece olgusal dünyanın gözlemlenmesi ve bu gözlem sonucunda ortaya konulan önermelerin ya da ifadelerin doğrulanmasıyla sağlandığını düşünen Çevre üyelerinin bu savlarındaki amacı bilimi ve onun bilgisini her türlü kültür ve değer alanından uzaklaştırarak metafiziksel unsurlardan arındırılmış nesnel bilgiye ulaşmaktır. Çevre üyelerinin birçoğu bilim alanı içerisinde tartışmaya yol açan meselelerin aslında metafiziksel içerikli ve dolayısıyla bunların görünüşte problemler olduğunu belirterek bu tartışmaların bilimsel bilginin gelişimi önünde bir engel oluşturacağı kanaatindedir (Hızır, 1965, s. 254). Söz gelimi, Carnap’a göre, metafizik ögeler olgusal içeriğe sahip olmadığı ve sınanabilir nitelikte olmadıkları için bilim alanı içerisinde değerlendirilemez. Bu nedenle, metafizik ögeler hem doğrulanması mümkün olmadığı hem de dilin mantıksal dizimine genellikle uymadığı gerekçesiyle anlamsızdır (Öztürk, 2011, s. 155). Bu bakımdan Çevre üyelerine göre, olgulara dayanmayan ve bilimde yanılsamalara yol açan metafizik söylemler bilimden ayıklanmalı ve bilimsel bilgi ancak olgu ve deneye dayanan önermeler üzerinden yürütülmelidir. Öte yandan Çevre düşünürleri mantıksal çözümleme yoluyla olgulara dayanan önermelerin metafiziksel unsurlar içeren önermelerden ayırt edilebileceğini ifade etmiştir. Bu bağlamda metafizik önermeleri, metafizik olmayan önermelerden ayırt edecek ölçütün doğrulanabilirlik olduğunu savunurlar. Çevre üyelerinin bu tutumları bir bakıma bilim ve sözde bilim arasında ayrım yapma ve metafiziği bilimin dışında tutma çabası olarak da değerlendirilebilir (Kabadayı, 2011, s. 39-40). Yirminci yüzyıl bilim anlayışında bilimsel etkinlikte gözlemin ve gözlemi yürüten bilim insanlarının dolaysız öznel duyu verileriyle ilişkili olduğu bu nedenle gözlem verilerinin psikolojizmin etkisinde olduğu fikri ortaya atılır. Başta Neurath olmak üzere dönemin bilim felsefecileri bilimsel bilginin kültür, değer ve psikoloji gibi öznel unsurlardan uzaklaştığı sürece değerli olduğu kanısında olduğu için bu fikre karşı çıkmaktadır (Gillies, 2018, s. 123). Görüldüğü üzere, Çevre üyelerinin temel amacı metafizik önermelerden arındırılmış, olgulara dayanan bir bilime ulaşmaktır. Bu amacın gerçekleşmesine olanak sağlayacak yöntem ise mantıksal çözümlemedir. Bu bağlamda Çevre üyeleri olgulara dayanan ve doğrulanabilen önermelerin, söz dizimi (sentaks) ve anlamsal (semantik) açıdan incelemeye tabi tutulması gerektiğini düşünmektedir (Yardımcı, 2018, s. 13-15). Özellikle Carnap (1935, s. 9-10) doğrulamanın ancak öne sürülen önermenin mantıksal analize tabi tutularak yapılması gerektiğini iddia etmiştir (Irzık, 1962, s. 65). Bununla birlikte, felsefenin işlevi, önermeleri mantıksal analize tabi tutarak yalın hale getirmektir. İşte felsefenin bu yönü Neurath’da bilimin birliği, Carnap’ta ise bilimin sentaksı, yani bilimin mantığı üzerine çalışma anlamına gelir (Hızır, 1965, s. 252). Bilimi, bilim olmayandan ayırma yöntemi olarak kullanılan doğrulama işlemi, teorik bir söylem ve gözlem önermesi arasında yapılan bir işlem olması bakımından mantıksal ve dilsel bir özellik taşır. Buradaki temel sorun ise teorik bir önermenin gözlem önermelerine indirgenebilir nitelikte olması ve gözlem önermelerinin, gözlem ile nasıl ilişki kurduğunu saptamaktır. İşte Viyana Çevresi üyeleri bu ilişkinin protokol önermeleri ile kurulduğu kanaatindedir (Ural, 2012, s. 105-107) çünkü onlara göre; öznelerarası bir bilimin sağlanması için yansız ve anlam karmaşasından arındırılmış bir dil gereklidir (Serin, 2015, s. 55). Bu dil de ancak protokol önermeler aracılığıyla kurulabilir. Bu bağlamda Çevre üyelerinin, metafiziksel ifadeler barındıran önermelerin anlamsızlığı ve bilimleri ortak bir paydada birleştiren fiziksel bir dil oluşturma olmak üzere iki temel hedefinin olduğu söylenebilir (Godfrey-Smith, 2003, s. 25; Salgar, 2012, s. 187). (shrink)

While this Journal is not the place for an extended discussion of the exegeticalpoints raised by Thomas Oberdan’s ‘The Vienna Circle’s ‘‘Anti-Foundation-alism’’’ [1998], some brief remarks are required to correct his misunderstand-ing of my position on the relevant issues, to stress the highly controversialstatus of his own interpretation and to counter his portrayal of the dialectics ofthe debate.

This paper responds to a recent criticism of Uebel's analysis of Neurath's protocol statements and proposes some independent amendments.

The tendency to attribute foundationalist ambitions to the Vienna Circle has long obscured our view of its attempted revolution in philosophy. The present paper makes the case for a consistently epistemologically anti-foundationalist interpretation of all three of the Circle's main protagonists: Schlick, Carnap, and Neurath. Corresponding to the intellectual fault lines within the Circle, two ways of going about the radical reorientation of the pursuit of philosophy will then be distinguished and the contemporary potential of Carnap's and Neurath's project explored.

Otto Neurath's thesis concerning the structure of protocol sentences is central to the famous Protocol Sentence Debate in the Vienna Circle. However, its precise nature is far from easy to discern in Neurath's writings. So far, only Thomas Uebel has attempted a closer analysis of Neurath's contribution to the debate. I argue that Uebel's interpretation is problematic in some respects and propose a novel analysis, which hopefully brings into a clearer light Neurath's position in the Protocol Sentence Debate as well (...) as his relevance to contemporary philosophies of science. (shrink)

Idealist Heresies in Philosophy of Science: Cassirer, Carnap, and Kuhn. As common wisdom has it, philosophy of science in the analytic tradition and idealist philosophy are incompatible. Usually, not much effort is spent for explaining what is to be understood by idealism. Rather, it is taken for granted that idealism is an obsolete and unscientific philosophical account. In this paper it is argued that this thesis needs some qualification. Taking Carnap and Kuhn as paradigmatic examples of positivist and postpositivist philosophies (...) of science it is shown that these accounts share important features with Cassirer's idealist philosophy of science developed in the first half of this century. As it turns out, often Cassirer is more modern than those classical philosophers of (post)posivitist philosophy of science. For instance, Quine's criticism against Carnap's empiricist philosophy of science launched in Two Dogmas of Empiricism is anticipated by Cassirer for several decades. (shrink)

Resumen Este trabajo reconstruye la caracterización de “positivismo” en tres obras centrales de Horkheimer. Se afirma que, en el uso del término, Horkheimer incurre en una doble equivocidad, pues lo utiliza indistintamente para referirse al positivismo decimonónico y al del siglo XX; además, no reconoce las diferencias internas entre las posiciones de los positivistas contemporáneos. Asimismo, se muestra que muchos rasgos que se consignan como propios del positivismo del siglo XX no tienen justificación en los textos de esa tradición, de (...) manera que la categoría horkheimeriana de “positivismo” se convierte en una entidad interpretativa respecto de la cual la Escuela de Fráncfort se considera antagónica. A partir de lo anterior se realiza una crítica a las interpretaciones del autor.This paper reconstructs the characterization of “positivism” in Horkheimer’s works. We argue that in the use of this term, Horkheimer makes a misinterpretation, then he uses it in order to refer to both nineteenth century positivism and the positivism of the twentieth century; at the same time, he does not recognize the significant contrasts between the positions of the twentieth century positivists. We also show that many of the features Horkheimer sets out for twentieth century positivists find no correlation in texts belonging to this tradition, which makes Horkheimer’s concept of “positivism” an interpretative entity in opposition to Frankfurt School. From the foregoing, we carry out a critique of the interpretations made by the author. (shrink)