Van Fraassen has recently argued that empiricism can be construed as a stance, involving commitments, attitudes, values, and goals, in addition to beliefs and opinions. But this characterisation emerges from his recognition that to be an empiricist can not be to believe, or decide to commit to belief in, a foundational proposition, without removing any basis for a non-dogmatic empiricist critique of other philosophical approaches, such as materialism. However, noticeable by its absence in Van Fraassen's discussions is any mention of (...) Bartley's ‘pancritical rationalism’, for Bartley offers a cohesive argument that genuine dogmatism lies precisely in the act of commitment to an idea. The consequence of denying this, he thinks, is an opening of the floodgates to irrationalism: if to rely on reasoned argument in decision-making is fundamentally an act of faith, then there is a tu quoque – “I simply have a different faith” – that may be employed by those who wish to shield their views from criticism. This raises the following question: why should it be any less dogmatic to adopt particular commitments, attitudes, values, and goals, rather than a particular belief or opinion, come what may? And if Bartley is right that there is only one non-dogmatic attitude – the critical attitude – then why might this not be adopted by an empiricist, a materialist, a metaphysician, or anyone else? (shrink)

This paper develops a new version of instrumentalism, in light of progress in the realism debate in recent decades, and thereby defends the view that instrumentalism remains a viable philosophical position on science. The key idea is that talk of unobservable objects should be taken literally only when those objects are assigned properties (or described in terms of analogies involving things) with which we are experientially (or otherwise) acquainted. This is derivative from the instrumentalist tradition in so far as the (...) distinction between unobservable and observable is taken to have significance with respect to meaning. (shrink)

This paper compares and contrasts the concept of a stance with that of a paradigm qua disciplinary matrix, in an attempt to illuminate both notions. First, it considers to what extent it is appropriate to draw an analogy between stances and disciplinary matrices. It suggests that despite first appearances, a disciplinary matrix is not simply a stance writ large. Second, it examines how we might reinterpret disciplinary matrices in terms of stances, and shows how doing so can provide us with (...) a better insight into non-revolutionary science. Finally, it identifies two directions for future research: “Can the rationality of scientific revolutions be understood in terms of the dynamic between stances and paradigms?” and “Do stances help us to understand incommensurability between disciplinary matrices?”. (shrink)

Popper repeatedly emphasised the significance of a critical attitude, and a related critical method, for scientists. Kuhn, however, thought that unquestioning adherence to the theories of the day is proper; at least for ‘normal scientists’. In short, the former thought that dominant theories should be attacked, whereas the latter thought that they should be developed and defended. Both seem to have missed a trick, however, due to their apparent insistence that each individual scientist should fulfil similar functions. The trick is (...) to consider science at the group level; and doing so shows how puzzle solving and ‘offensive’ critical activity can simultaneously have a legitimate place in science. This analysis shifts the focus of the debate. The crucial question becomes ‘How should the balance between functions be struck?’. (shrink)

Popper repeatedly emphasised the significance of a critical attitude, and a related critical method, for scientists. Kuhn, however, thought that unquestioning adherence to the theories of the day is proper; at least for ‘normal scientists’. In short, the former thought that dominant theories should be attacked, whereas the latter thought that they should be developed and defended (for the vast majority of the time). -/- Both seem to have missed a trick, however, due to their apparent insistence that each individual (...) scientist should fulfil similar functions (at any given point in time). The trick is to consider science at the group level; and doing so shows how puzzle solving and ‘offensive’ critical activity can simultaneously have a legitimate place in science. This analysis shifts the focus of the debate. The crucial question becomes ‘How should the balance between functions be struck?’. (shrink)

Bas C. van Fraassen, in his Terry Lectures at Yale University, is concerned to elucidate what empiricism is, and could be, given past and current failures of characterization. He contends that naïve empiricism—the metaphilosophical position that characterizes empiricism in terms of a thesis—is self-refuting, and he offers a reductio ad absurdum to substantiate this claim. Moreover, in place of naïve empiricism, van Fraassen endorses stance empiricism: the metaphilosophical position that characterizes empiricism in terms of certain attitudes and commitments. The present (...) article, however, argues that van Fraassen begs the question in his reductio of naïve empiricism, and thus that his primary defense of stance empiricism is inadequate. (shrink)

This article criticizes the attempts by Bas van Fraassen and Michael Friedman to address the challenge to rationality posed by the Kuhnian analysis of scientific revolutions. In the paper, I argue that van Fraassen's solution, which invokes a Sartrean theory of emotions to account for radical change, does not amount to justifying rationally the advancement of science but, rather, despite his protestations to the contrary, is an explanation of how change is effected. Friedman's approach, which appeals to philosophical developments at (...) a meta-theoretical level, does not really address the problem of rationality as posed by Kuhn's work. Instead of showing how, despite revolutions, scientific development is, indeed, rational, he gives a transcendental account of rational scientific progress. (shrink)

An important trend in contemporary epistemology centers on elaborating an old idea of pragmatist pedigree: theory selection (and in general the process of changing view and fixing beliefs) presupposes epistemic values. This article focuses on analyzing the case where epistemic values are indeterminate or when the sources of valuation are multiple (epistemic values like coherence and simplicity need not order options in compatible ways). According to the theory that thus arises epistemic alternatives need not be fully ordered by an underlying (...) notion of information-value and therefore the usual economic techniques of optimization cannot be applied in order to compute optimal contractions. But in cases of this sort it is still rational to maximize, i.e. to deem an option as choosable when it is not known to be worse that any other. We present here basic results about a notion of liberal contraction based on maximizing quasi-orderings. This requires the previous solution of some open problems in the theory of rational choice functions, namely a full characterization of choice functions rationalizable in terms of maximization of quasi-transitive relations. We conclude by discussing the problem of what is the adequate feasible set for calculating maximizing solutions for contraction problems and by considering the epistemological roots of some counterexamples against the most fundamental axioms on choice functions (like α). While the first part of the paper shows how economic insights can be used to improve our understanding of the principles of belief formation and change, this final section reverses this strategy by showing the utility of epistemological insights and techniques for providing invariance conditions capable of regulating the applicability of the pure principles of choice. (shrink)

Van Fraassen’s view that many philosophical positions should be understood as stances rather than factual beliefs with propositional content, has become increasingly popular. But the precise relation between a philosophical stance, and the factual beliefs that typically accompany it, is an unresolved issue. It is widely accepted that no factual belief is sufficient for holding a particular stance, but some have argued that holding certain factual beliefs is nonetheless necessary for adopting a given stance. I argue against this claim, along (...) with the weaker claim that while there are no beliefs that are necessary for adopting a particular stance, those who share a stance must share some characteristic belief(s) in common. I outline and defend an alternative ‘cluster’ account, according to which, in order to accept a stance, one must hold some minimal subset of the set of theoretical beliefs characteristic of the stance in question. This view can accommodate the intuitions motivating those who defend the stronger necessity claims, while crucially allowing for the flexibility of a stance vis-à-vis the relevant factual beliefs, and its relative independence from those beliefs, which is central to van Fraassen’s main examples of stances and their nature. (shrink)

Van Fraassen has argued that many philosophical positions should be understood as stances rather than factual beliefs. In this paper I discuss the vexed question of whether and how such stances can be rationally justified. Until this question has been satisfactorily answered, the otherwise promising stance approach cannot be considered a viable metaphilosophical option. One can find hints, and the beginnings of an answer to this question, in van Fraassen’s (and others’) writings, but no general, fully clear and convincing account (...) has been offered. I aim to provide such an account. In the first section I introduce the concept of a stance. In the second section I argue that stances may be justified pragmatically, in terms of both their epistemic fruits, and their coherence with values. In the third section I further consider the relationship between stances and values, arguing that the value-ladenness of a stance does not render it immune to rational scrutiny. In the final section I look at van Fraassen’s version of epistemological voluntarism, which plays a central role in his conception of the basis on which a stance may be rationally adopted. I show that voluntarism provides a theoretical framework, and approach to epistemology, within which the forms of justification appropriate to stance choice I outline in sections 2 and 3 find a natural home. (shrink)

I consider the broad perspectives in biology known as ‘functionalism’ and ‘structuralism’, as well as a modern version of functionalism, ‘adaptationism’. I do not take a position on which of these perspectives is preferable; my concern is with the prior question, how should they be understood? Adapting van Fraassen’s argument for treating materialism as a stance, rather than a factual belief with propositional content, in the first part of the paper I offer an argument for construing functionalism and structuralism as (...) stances also. The argument draws especially on Gould’s insights concerning functionalism and structuralism, in particular their apparent historical continuity from the pre-Darwinian period through to today. In the second part of the paper I consider Godfrey-Smith’s distinction between empirical and explanatory adaptationism, and suggest that while the former is an empirical scientific hypothesis, the latter is closely related to the functionalist stance. (shrink)

Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)