In der Zeit als die brüchige Existenz Nietzsches sich dem Ende neigte, entscheidet er sich für eine Retrospektion seines Lebens. Obwohl es ein endloses Ringen mit der Krankheit und Leiden war, Nietzsche bewertet es positiv, ja sogar drückt dafür seine Dankbarkeit aus, daß er sich besser kennenlernte und sein Potential vervollkommen konnte. Empfundenes Leid solidarisiert ihn mit Dionysos, der Schmerz der Zergliederung erfahren hat, aber auch Freude an vielmaliger Geburt zu neuem Leben. Dieselbe Freude ewigen Daseins sieht er beim Christus (...) nicht und Christentum ist für ihn nur ein Ausdruck des Widespruchs gegenüber der Grundlage des Lebens. Nietzsches antichristliche Philosophie zeigt im Symbol des Dionysos eine unbedingte Liebe zum Leben mit allem, was es mit sich bringt. Formel amor fati ist ein Ausdruck schöpferischen Selbstverständnises eines Menschen, dank welchem die einzelne Existenz seinen eigentlichen Sinn aufnimmt. (shrink)

Autor artykułu polemizuje z szeroko rozpowszechnionym poglądem, jakoby Platon wykluczył poetów z państwa. Czołowym przedstawicielem tegoż poglądu w polskim piśmiennictwie filozoficznym jest Alfred Gawroński, który sprowadza spór miedzy Platonem a greckimi poetami do konfliktu miedzy dialogiem a monologiem. Przy wnikliwszym spojrzeniu na ten problem okazuje się jednak, ze Platon wcale nie był aż tak bardzo krytycznie nastawiony do twórczości poetów, a nawet, ze w swym przyszłym idealnym państwie nadal chciał odwoływać się do poezji, tyle ze odpowiednio dobranej i uporządkowanej ze (...) względu na większy pożytek obywateli. Autor, solidaryzując się z opiniami Wernera Jaegera, znakomitego znawcy greckiej kultury antycznej, uważa, ze Platon niejednokrotnie sięgał po środki wyrazu właściwe sztuce poetyckiej, by osiągnąć cele wychowawcze wysuwane przez jego dialektyczna filozofie. Tak wiec dialogi Platona są zarazem poetycki- mi monologami, a teoretyczne kontrowersje miedzy filozofia a poezja ustępują miejsca praktycznemu zadaniu polegającemu na wzajemnym współdziałaniu w jednym wielkim dziele wychowania Greków, jakim jest paideia. (shrink)

Polemizując z poglądami Kanta i Hegla, Goethe stworzył własną filozofię przyrody i filozofię człowieka. Jego zdaniem ludzie są cząstkami świata przyrody, dlatego poznają siebie w takiej mierze, w jakiej poznają przyrodę. Humanistyczny światopogląd Goethego jest trudny do pogodzenia z doktryną chrześcijańską, ponieważ sprzeciwia się dualizmowi ciała i ducha oraz zakłada istnienie pełnej wolności, będącej podstawą autonomicznego kształtowania przez człowieka własnego środowiska życiowego. Tym niemniej Goethe nie zamykał się na pewne treści religijne, które poszerzają perspektywę widzenia świata, a nawet dość chętnie (...) wypowiadał się językiem mistyki religijnej i korzystał z bogatej symboliki chrześcijańskiej. To człowiek jednak jest dla niego wyłącznym panem Ziemi i tylko od niego zależy, jak będą przebiegać na niej procesy rozwoju. Główny bohater Fausta uosabia niezbywalną życiowo potrzebę czynnego poznania i działania oraz metafizyczną potrzebę wieczności, respektującej wymogi skończoności i czasowości wszelkiego istnienia. W oczach Lowitha Goethe jest myślicielem zawsze aktualnym, bo jego poglądy są zgodne z duchem każdego czasu. Mimo, że przedstawi on najgłębsze prawdy o człowieku i świecie, to pozostał – niestety – w dużej mierze nierozpoznany i niedoceniony przez współczesnych mu intelektualistów i działaczy społeczno – politycznych. (shrink)

Schopenhauer uważa, że wzniosłe uczucie między dwojgiem osób zawsze jest wyrazem miłości płciowej, perfidnie wywołanej i atrakcyjnie ukazanej przez wolę życia. W gruncie rzeczy w miłości chodzi o to, aby właściwie dobrane jednostki łączyły się w pary i płodziły dzieci, przedłużając w ten sposób trwanie gatunku, a ostatecznie - zapewniając odpowiednią jakość i trwałość życia jako takiego. Osoby oszukane przez wolę życia zwykle nie osiągają spełnienia ani szczęścia, a ich jednostkowe egzystencje naznaczone są trudnym do zniesienia bólem i cierpieniem. Schopenhauerowska (...) metafizyka miłości płciowej ujawnia stosowane przez wolę kryteria absolutne i relatywne w doborze kochanków, rozpatruje kwestię rzadkiego fenomenu miłości metafizycznej oraz wskazuje na możliwość częściowego wyzwolenia się spod wpływu woli i zadbania o własne dobro. (shrink)

Dla Schopenhauera miłość płciowa jest zależną od Erosa zasadą świata powiązaną z działaniem potężnej woli życia. Kwestia płciowości i wynikającej zeń płodności ma też fundamentalne znaczenie religijne, o czym świadczy symbolika grzechu pierworodnego. W chrześcijaństwie jest to znaczenie negatywne - jako że funkcje cielesne przeciwstawiają się rozwojowi ducha, ujmowane są w kategoriach zła. Najbardziej radykalna krytyka ciała i materialnego świata uwidacznia się w poglądach gnostyków, ale również myśliciele patrystyczni, ze św. Augustynem włącznie, opowiadając się za duchem, wyraźnie występują przeciw ciału. (...) Zajmujący się problematyką miłości współczesny filozof Max Scheler usiłuje aksjologicznie „wyważyć” proporcje między duchem a ciałem. Jego zdaniem przepojony miłością akt płciowy wyraża jedność wszystkich ludzi w uniwersalnie pojętym życiu w świecie, a nawet w kosmosie. Jednak i ta koncepcja miłości i płciowości musi ustąpić przed realnie samospełniającym się życiem, którego właściwości zostały bardzo dobrze scharakteryzowane przez Schopenhauera. (shrink)

W artykule wykazuję, że życie i twórczość Jana Jakuba Rousseau w kuriozalny sposób wpisują się w schemat tragedii greckiej. Jest to teatr jednego aktora, inspirowany przedstawieniami pierwszego tragika Tespisa. Rousseau przez całe życie z wielkim patosem gra przed światem rolę cierpiętnika, który jako człowiek jest ciemiężony przez ludzi. We wszystkich jego tekstach chodzi tylko o jego własną, jednostkowo pojętą wolność. Rzekomo broniąc tej wolności, Rousseau nakłada wiele teatralnych masek i wciela się w Boga oraz w wiele fikcyjnych postaci, dzięki którym (...) chce zmienić świat na taki, który lepiej odpowiadałby jego potrzebom. Dwa główne dzieła Jana Jakuba, _Umowa społeczna _i _Emil_, powstałe w tym samym czasie, są dramatyczną próbą połączenia _polis _z _oikos _i odtworzenia indywidualnego raju utraconego. Niebawem jego paranoja osiąga apogeum i Rousseau czuje się ofiarą powszechnego spisku przeciw niemu i czyni szaleńcze próby zachowania dla potomnych swego patologicznego dzieła, w którym występuje jako sędzia we własnej sprawie. W _Przechadzkach samotnego myśliciela _wreszcie trafia do swojego raju, ale to oznacza, że zupełnie traci kontakt z rzeczywistością i ulega iluzorycznemu utożsamieniu z wielbioną przez siebie naturą. Występując na wyimaginowanej scenie, Rousseau pewnie nie uświadamia sobie faktu, że sam jest ciemiężycielem bliskich mu osób. Cynicznie wykorzystuje bowiem sprzyjających mu ludzi, by osiągnąć życiowy sukces i potwierdzić swoją niezwykłą wielkość, oraz oddaje własne dzieci do przytułku, by nie przeszkadzały mu w karierze. W ten sposób dyskredytuje się jako człowiek i ponosi klęskę jako tragiczny twórca, ponieważ działa pod wpływem pychy (_hybris_) i nie umie adekwatnie ocenić sytuacji, w jakiej się znalazł (_hamartia_). Być może oczyszczenie z win (_katharsis_) przyniosłoby mu poddanie się medycznej terapii wodnej dla maniaków, o której pisze Foucault w _Historii szaleństwa w dobie klasycyzmu_. Rousseau jednak z niej nie korzysta, a w jego czasach nie jest jeszcze stosowana psychoanaliza Freuda, która pozwoliłaby mu opowiedzieć terapeucie wszystkie swoje sny o potędze, uwolnić się od stłumionych pragnień oraz fantazji i w końcu powrócić do świata normalnych ludzi, jako człowiek bez manii wielkości i manii prześladowczej. (shrink)

Artykuł charakteryzuje zmianę francuskiej pluralistycznej demokracji zmierzająca do bipolaryzacji systemu partyjnego i podziału ideologiczno - programowego na prawicę i lewicę społeczną. Dwubiegunowo ść bvła pochodną prezydenckiego ustroju V Republiki przy odpowiedzialności premiera przed parlamentem. Ważne były także przemiany w strukturze społeczeństwa na dwie podstawowe klasy i siły społeczne, tj. pracodawców i pracowników najemnych. W kryterium stosunku do własności i zakresu ingerencji państwa w gospodarkę, orientacja prawicowa obejmuje gaullistowski Ruch na Rzecz Republiki i liberalną Unię Demokracji Francuskiej, natomiast do orientacji lewicowej (...) zalicza się nurt socjalizmu reformistycznego i ruch komunistyczny. Omówione zostaną także organizacje skrajne. (shrink)

Das Buch ist historisch-systematisch angelegt. In ihm stellt der Verfasser in interdisziplinarer - philosophischer, psychologischer und theologischer - Perspektive verstehend, sympathisierend, aber auch kritisch die Funktion des Christentums bei C. G. Jung dar. Fur ihn ist der Mensch von Natur aus religios und erlebt Gott in seiner Seele. Demzufolge liegt das Wesen des Christentums im Erleben, in dem der Glaubige von unbewussten Machten uberwaltigt wird. Religiose Erfahrung ist daher ein Erleben der Archetypen des kollektiven Unbewussten, was bedeutet, dass Gott und (...) das Unbewusste im religiosen Erlebnis nicht zu unterscheiden sind. Jung betrachtet Religionen als wahr, insofern sie die Krankheiten der Seele heilen. Sie therapieren deshalb, weil in ihnen die heilenden Krafte des Unbewussten besonders fruchtbar wirken. (shrink)

This article deals with basic changes in Polish society over past 20 years. On the basis of sociological surveys, the author attempts to answer the following questions: to what extent has systemic change brought about significant changes in social stratification? In which dimensions did it take place? What are the consequences of these changes for individuals and the social system? How does Polish society differ from others? As for social stratification, the only clear and unambiguous tendencies were growing inequality and (...) more marked effects of educational credentials on incomes. Contrary to expectations, barriers to mobility have not become more rigid, nor is there any clear evidence of social origins mattering more for educational achievement. Transformations in social structure have been accompanied by rising discontent with material conditions, the government, and the system as a whole. Interestingly, this wave runs counter to positive evaluations in the private sphere, displayed in relatively high self-esteem and satisfaction with friendships and family life. These optimistic attitudes contrasted with disapproval of the political class, and with the workings of democracy. The degree of legitimization of the political system in Poland appears to be the lowest among 21 European societies. When compared with the capitalist West, this constitutes one of the obstacles to modernization along Western lines. (shrink)